مِشگين‌شهر يکي از شهرهاي استان اردبيل در ايران است. اين شهر در بخش مرکزي شهرستان مشگين‌شهر قرار دارد
تاريخچه
در پيرامون مشگين‌شهر سنگ‌نبشته‌اي به زبان پارسي ميانه منسوب به شاپور دوم ساساني وجود دارد. سنگ‌نبشته مشگين‌شهر در 150 متري غرب قلعه‌کهنه در کمرکش ارتفاع غربي دره نوروز ياماجي در درون باغ نوروز قرار دارد. اين سنگ‌نبشته امروزه به خاطر ويرانگري گنج‌جويان تقريباً از ميان رفته‌است ولي نوشته‌هاي آن بررسي و ترجمه شده‌است. مضمون اين نوشته در مورد فرمان و تاريخ ساخت قلعه‌کهنه‌است که به فرمان نرسه‌هرمزد نوشته شده‌است.تاريخچه طبق گفته هاي تاريخ نويسان و پيدا شدن شهري قديمي در زير خاك كه امروزه به شهر يئري معروف است و در روستاي پيرزميان در نزديكي شهر فعلي قار دارد قدمت اين شهرستان به بيش از 7000 سال پيش ميرسد. در ورودي شهر خييو يا مشگين شهر قلعهاي كهنه وجود دارد كه به دوران شاپور ساساني برميگردد كه امروزه بنا به نرسيدن مسولان تقريبا نابود گشته است وجه تسميه نام قديم‌تر اين شهر خييو وبه تلفظ فارسي خياو بوده‌است. خييو واژه اي كاملا توركي است وبه معناي شهر الهه (قيز تانريجا ائوي) ميباشد ريزآبه‌هاي كوه مقدس ساوالان كه امراگاه ذرتشت پيغمبر را در خود جاي داده است (به تلفظ فارسي سبلان) به سوي خييو مي‌آيند و اين منطقه سفره‌هاي زيرزميني خوبي دارد. رودخانه مشگين‌شهر كه قره‌سو نام دارد و روستاهاي زيادي را سير آب ميكند . در اين رودخانه ماهيهاي خاصي زندگي ميكنند كه مردم روستاها از آن امرار معاش نيز ميكنند. شهر خييو در دوره‌هايي در تاريخ اسلام، ميمند نام داشته. در روزگار سلجوقيان و اتابكان آذربايجان آن را وراوي مي‌ناميدند. در سال 605/1209م كه گرجيها بر آن مناطق حكومت ميكردند يكي از اميران گرجي به نام بيشكين، اين شهر را به نام خود نام‌گذاري كرد. اين نام بعدها توسط مردم محل به صورت ميشكين تلفظ شد. و امروزه نيز بعد گذشت ساليان دراز نام شهرستان مشگين شهر نوشته ميشود ولي در ميان مردم شهر خييو مطرح ميشود .
وجه تسميه
نام قديم‌تر اين شهر خياو بوده‌است. خياو واژه‌اي ايراني مرکب از خي (خيک آب، حوضه) + آو (آب) است. در دامنه سبلان شهر و منطقه سراب حالت سرچشمه آب را دارد و منطقه خياو حالت محل گردآمدن آب.
ريزآبه‌هاي سبلان به سوي خياو مي‌آيند و اين منطقه سفره‌هاي زيرزميني خوبي دارد. واژه خياو در زبان‌هاي ايراني حالت محل پرآب و پردرخت و محل گذر از ميان آب و درخت را تداعي مي‌کند و ريشه واژه فارسي خيابان و محله خيابان تبريز نيز از همين واژه‌است. رودخانه مشگين‌شهر که امروزه قره‌سو نام دارد نيز در قديم اندرآب نام داشته.
شهر خياو در دوره‌هايي در تاريخ اسلام، ميمند نام داشته. در روزگار سلجوقيان و اتابکان آذربايجان آن را وراوي مي‌ناميدند. در سال 605/1209م که گرجستان اين بخش از ايران را تصرف کرده‌بود يکي از اميران گرجي به نام بيشکين، اين شهر را به نام خود نام‌گذاري کرد. اين نام بعدها توسط مردم محل به صورت ميشکين تلفظ شد.