شهر بُشرويه، مرکز شهرستان بشرويه واقع در استان خراسان جنوبي ميباشد.
ويژگيهاي کلي
اين شهر در موقعيت 33 درجه شمالي و 57 درجه شرقي، در شرق ايران و در غرب استان خراسان جنوبي و در لبه کوير واقع است. به دليل اين موقعيت جغرافيايي، آب وهواي اين شهر گرم و کويري است. بشرويه به دليل حفظ بافت سنتي زيباي خود و بادگيرهاي زيباي آن به شهر بادگيرها در خراسان معروف بودهاست. جمعيت شهر بشرويه در سال 1385، 13,778 نفر بودهاست.
بشرويه از شهرهاي تاريخي و قديمي با عمري چند صد ساله است.بيشتر مردم اين ديار به حرفه کشاورزي اشتغال دارند. کشاورزي مبتني بر منابع زيرزميني آب و زمينهاي مستعد اين منطقه است و عمده محصولات به عمل آمده پنبه، جو، گندم و پسته ميباشند که در اين بين کشت و برداشت پسته اگرچه از قديم انجام ميشده، ولي به تازگي رونق ويژهاي گرفتهاست.
نام
کلمه «بُشرويه» مرکب از دو بخش «بُش» و «رويه» است و دلالت دارد بر منطقهاي که محل رويش «بُش» است و بُش در نظر اهالي و معمرين شهر، بوتهاي خودرو از تيره گياهان کمآب کويري و بياباني بوده که براي ادامه حيات خود احتياج به آب فراواني نداشته و دراصطلاح مردم «ترخ» يا «درمنه» ناميده ميشدهاست که در اصل «دِرِمنه» است.
نظامي در اين باب گويد:
چون درمنه دِرَم ندارد هيچ باد در پيکرش نيارد پيچ
آثار تاريخي بشرويه
در بشرويه آثار تاريخي فراواني وجود دارند که پيشينه تاريخي تعدادي از آنها به قبل از اسلام برميگردد و خوشبختانه برخي از آنها هنوز به جا ماندهاند. از ويژگيهاي بارز اين ابنيه، تاريخگذاري و وجود لوحي است که معمولاً پيشينه و سازنده آن را نشان ميدهد و هيچ شک و ترديدي براي شناخت گذشته آن باقي نميگذارد. اين آثار عبارتاند از:
قلعه دختر: اين قلعه بر بالاي قلهاي مخروطي شکل قرار گرفتهاست. درباره پيشينه تاريخي اين قلعه نظراتي وجود دارد مبني بر اين که اين بنا از دوره ساسانيان بر جاي مانده و همچنين اين که اين قلعه در زمان فرقه اسماعيليه بنا شدهاست.
آبانبار ميان ده: اين حوض اولين حوض ساخته شده در بشرويه است.اين بنا داراي استحکام و زيبايي خاصي است که در ساخت آن صورت گرفته به طوري که با گذشت 400 سال از ايجاد آن هنوز کوچکترين تغييري در آن رخ ندادهاست.
حسينيه ميان ده (حسينيه حاج علي اشرف): از ديگر مکانهاي مقدسي که در ميان بشرويه ساخته شده، حسينيهاي است که مدور بنا گرديده و داراي دو ايوان است که به صورت قرينه و به سبک معماري هندي ساخته شدهاند. دور تا دور اين عمارت ايوانهاي کوچکي ساخته شدهاند. اين ساختمان داراي دو طبقه است. طبقه پايين ويژه مردان و طبقه بالا ويژه بانوان است. سازنده اين بنا شخصي به نام حاج علي اشرف از اهالي ده خانيک واقع در غرب بشرويه بوده و زمان احداث آن، بر اساس شواهد، دوران حکومت افشاريه در خراسان بودهاست.
مدرسه علميه: اين بنا که معروف به مدرسه طلاب علوم ديني نيز هست، در ميان ده روبروي مسجد جامع ميان ده و حسينيه حاج علي اشرف و در جهت غرب حوض انبار واقع شده و بنايي است که در ساخت آن به طور کامل خشت و گل به کار رفتهاست. داراي دو ايوان بزرگ در سمت شمال و جنوب است که ايوان شمالي جهت استفاده در فصل زمستان و ايوان جنوبي که از عمق و ارتفاع بيشتري برخوردار است جهت استفاده در فصل تابستان بنا شدهاند.
مسجد جامع ميان ده: اين مسجد در گذشتههاي دور در زمان سلسله صفوي بنا شده و سبک معماري آن زمان را به خوبي نشان ميدهد. اين بنا به طور کامل از گل و آجر ساخته شدهاست. بنا داراي کاشيکاري نيست ولي در ايواني بزرگ، آياتي از قرآن مجيد که به خط کوفي بسيار زيبا نوشته شدهاند به چشم ميخورد. سقف ايوانها و شبستان مسجد کاملاً هلاليشکل است و در سردر ورودي آن، روي سنگ بزرگي اشعاري بيانکننده بر زمان ساخت بنا حک شدهاست.
امام زاده هوگند: در فاصله حدود 12 کيلومتري غرب بشرويه و در دامنه کوه، ساختماني زيارتي وجود دارد که به نام امام زاده محمد بن اصغر هوگند معروف و مشهور است. از سابقه و شخصيت مدفون در اين محل هيچ اطلاع تاريخي در دست نيست و آن چه اهالي به آن اعتقاد دارند، اين است که اين جا محل دفن يکي از اولاد امام موسي کاظم (ع) است.
مسجد جامع رقه: اين مسجد در سمت شرق دهستان رقه و در منطقهاي که اصطلاحاً به «پايين محله» مشهور است، قرار دارد. اين مسجد در طول زمان آسيبهاي فراواني ديده و در حال حاضر در حد ديوارههاي بيروني مسجد و بقاياي به جا مانده از سه ايوان شرقي، غربي و جنوبي است. سقف ايوانهاي غربي و جنوبي کاملاً تخريب شده و ايوان ضلع شرقي از بقيه کاملتر است.
از ديگر بناهاي تاريخي بشرويه تپه کرند، رباط اصفاک و نيگنان، قدمگاه ساغند، زيارتگاه بيبي نجمه خاتون مجد و قلعههاي نظامي و دفاعي بشرويه و بند ريز که در مجاورت قلعه دختر واقع شده ميباشند.