مسجد سليمان يا پارسوماش شهري است تاريخي که در ميان کوه‌هاي زاگرس در استان خوزستان واقع شده است.
اين شهر از شمال غرب به شهرستان شوشتر، از شمال تقريبأ به بخش لالي، از جنوب شرق به شهرستان ايذه، و از جنوب غرب به شهر اهواز ارتباط دارد. ساکنان اين شهر را طوايف مختلفي از قوم بختياري تشکيل مي‌دهند ولي با کشف نفت در منطقه افراد ديگري از ساير مناطق بختياري بمنظور کسب و کار به اين شهر آمده و رفته رفته بصورت دايم در اين شهر ساکن شدند .
روستاهاي انديکا و لالي و دشت بزرگ از بخش‌هاي اطراف اين شهر هستند. مسجدسليمان بدليل جاذبه‌هاي تاريخي و بهار زيبايش و رويش لاله‌هاي وحشي و شب بو در ايام نوروز پذيراي تعداد بيشماري از مهمانان نوروزي مي‌باشد.يکي ازتفريحگاهاي ديدني اين شهر منطقه‌اي بنام تمبي. يکي ازمهمترين مکانهاي تاريخي و باستاني اين شهرمنطقه‌اي است بنام معبدسرمسجد که درشمال شرقي شهر مسجدسليمان واقع شده است.اين معبد که در گذشته‌هاي دور همواره در آن آتشي افروخته بوده مشرف به سفه سرمسجد است که بگفته مورخان مقر حکومتي پارسها بوده است .از ديگر آثار باستاني اين شهرستان مي‌توان به معبد بسيار کهن برد نشانده نيز اشاره نمود.
هيئت باستان‌شناسي فرانسوي سال 2007 نيز در مسجد سليمان موفق به کشفيات مهمي شده است. پروفسور گيرشمن رئيس هيئت مزبور عقيده دارد که محل کنوني مسجد سليمان( پارسوماش وبعدها انشان ) قديم‌ترين پايتخت پادشاهي هخامنشي بوده‌است. يکي ازعوامل ايجاد و گسترش شهر مسجدسليمان اکتشاف نفت دراين منطقه است.
چاه نفت شماره يک و نخستين اکتشاف نفت
در تاريخ 28 ماه مه سال 1901 ميلادي، در زمان سلطنت مظفرالدين شاه قاجار، ويليام ناکس دارسي، تاجر بزرگ طلا در انگلستان امتياز کشف نفت ايران را از آن خود کرد و براي اين منظور جورج برنارد رينولدز را که تجربياتي در زمينه حفاري نفت در مناطق نفت خيز سوماترا داشت، براي اکتشاف و استخراج نفت به استخدام خود درآورد. رينولدز در پايان سال 1902 ميلادي عمليات حفاري اولين چاه در چاه سرخ واقع در قصر شيرين و همچنين شاردين رامهرمز را آغاز کرد و همزمان مقدمات حفاري در منطقه نفتون مسجد سليمان را مهيا ساخت.
پس از دو سال حفاري در شاردين گروه رينولدز به اين نتيجه رسيدند که در اين نقطه نمي‌توانند به نفت برسند. اما علائم موجود و وجود آتشگاه و نيز حوضچه‌اي که خود به خود قير از آن مي جوشيد و يادداشت هاي مورخين و باستان شناسان که تصريح کرده بودند در ناحيه نفتون نفت فراوان به دست مي‌آيد، سرمهندس رينولدز را که از مدتي پيش در آنجا به کار حفاري مشغول بود، اميدوار کرد و به همين علت وسائل و تجهيزات را به منطقه نفتون در مسجد سليمان منتقل کردند و در پايان ماه ژانويه سال 1908 ميلادي حفاري چاه شماره يک اين شهر آغاز شد.
سرمايه شرکت که در انگليس تشکيل شده بود تا در ايران به نفت دست يابد، به علت طولاني شدن دوره حفاري به پايان خود مي‌رسيد و ويليام ناکس دارسي که از پيدا شدن نفت در اين سرزمين قطع اميد کرده بود طي تلگرافي از رينولدز خواست تا حفاري را تعطيل کند. گفته مي‌شود تلگراف به دست رينولدز رسيده بود اما چندان به مسجد سليمان اعتماد داشت که ترجيح داد بدان اعتنايي نکرده به کار خود ادامه دهد. سرانجام در حاليکه اعضاي گروه در اوج نا اميدي به سر مي‌بردند، در ساعت چهار صبح روز پنجم خرداد ماه 1287 خورشيدي برابر با 26 ماه مه 1908 ميلادي، مته حفاري از ضخامت زميني به قطر 300 متر عبور کرد و آخرين ضربت خود را به صخره عظيمي که روي منبع نفت قرار داشت فرود آورد، در نتيجه در عمق 1180 پا (360 متري) نفت با فشار زيادي تا 50 پا (15 متر) بالاتر از نوک دکل حفاري فوران کرد و کارگران را در خود غرقه ساخت. بدين ترتيب فصل جديدي در تاريخ کشور رخ داد و ايران به جمع کشورهاي نفت خيز جهان پيوست.
اين اتفاق، که نخستين اکتشاف نفت در خاورميانه به شمار مي‌رفت، حيات اقتصادي و اجتماعي مسجد سليمان و ايران را دگرگون کرد، چنانکه از اين چاه روزانه 36000 ليتر (معادل 8000 گالن) نفت استخراج مي‌شد و بعدها در اين شهر حداقل 300 چاه نفت حفر شد. اين شهرک باستاني به يک شهر مدرن و پر رونق بدل شد. جمعيت آن افزايش يافته، خانه‌ها و محله‌هاي جديد براي کارکنان شرکت نفت از مديران ارشد گرفته تا کارگران ساخته شد. شرکت نفت ابتدا اقدام به ايجاد يک دستگاه آب شيرين کن نموده و سپس براي انتقال آب رود کارون به شهر، لوله کشي منازل را به انجام رساند. همچنين خط آهني توسط اين شرکت تاسيس شد که تا دارخزينه، روستايي در نزديکي شوشتر، امتداد مي‌يافت. بدين ترتيب مسجد سليمان از يک قصبه به شهري بزرگ بدل شد و مردم از اطراف و اکناف براي کار به اين شهر مهاجرت کردند. شبکه آب و برق تکميل گرديد و سيستم فاضلاب شهر به وجود آمد، حمل و نقل زباله مرتب شد و سيستم اتوبوس راني به کار افتاد. همچنين ورزشگاه بزرگي ساخته شد و مسجد سليمان چهره يک شهر تازه و متفاوت از ساير شهرها را به خود گرفت.
«چاه شماره يک» هم‌اکنون بصورت موزه تحت نظارت شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب قرار دارد.
در تاريخ 5 خرداد 1387 خورشيدي برابر 26 ماه مه 2008 ميلادي، چاه شماره يک صد ساله شد. لذا به همين مناسبت در اين روز جشن صدمين سالگرد اکتشاف نفت در خاورميانه و انقلاب صنعتي ايران در اين شهر و در چندين نقطه جهان برگزار شد. جشن يکصد سالگي نفت در ايران توسط وزارت نفت جمهوري اسلامي ايران در محل باشگاه مرکزي اين شهر که با افتتاح پالايشگاه نفت مسجدسليمان همراه بود.
مکانهاي ديدني
منطقه رودخانه تمبي
پالايشگاه بي بيان
چاه شماره يک
کلگه زرين
قبرستان ارمني ها
برد نشانده
معبد سر مسجد
مسجد نمره يک
موزه نفت
سد شهيد عباسپور
سد مسجد سليمان
جزيره سد
شط شيمبار
منطقه گدار لندر
هفت شهيدان
پير بابا زاهد (امامزاده)
پير شاهزاده عبدالله (امامزاده)
پير شاهزاده علي (امامزاده)
پير حضرت نوح (منطقه چهار بيشه)
پل نگين
قلعه بردي زادگاه کوروش هخامنشي واقع در بخش انديکا
معماري
برخي ساختمان‌هاي مسجدسليمان که در دوره فعاليت شرکت نفت ايران و انگليس ساخته شده‌اند سبک معماري انگليسي داشته که اغلب در اثر گسترش و نوسازي در شهر تخريب شده اند. بخش‌هايي از آن هنوز به نام‌هاي انگليسي آن دوره مانند منطقه کمپ کرسنت و اسکاچ کرسنت معروف است.
گذشته و وضع حاضر
اوج شکوفايي تاريخ معاصر مسجد سليمان به غير از نفت مربوط به دوران مشروطيت مي‌باشد، در عصر مشروطه مردم مسج دسليمان نيز مانند ساير روشنفکران و دليران بختياري فتواي روحانيت را لبيک گفتند و عليه استبداد صغير قاجار به فرماندهي سردار اسعد بختياري (فاتح ملي)قيام کردند و ظفرمندانه اصفهان و تهران را فتح نمودند، البته نقش مردم مسجد سليمان در ملي شدن صنعت نفت و مقابله بااستعمار انگليس درنفوذ به مناطق بختياري، مبارزه با طاغوت و شرکت درهشت سال دفاع مقدس استوار همچون شيرهاي سنگي مثال زدني است، اما در حال حاضر از چاه‌هاي نفت اين شهرستان روزانه نزديک به 40,000 بشکه نفت استخراج مي‌شود. با اينکه سد شهيد عباسپور و سد مسجد سليمان، (از جمله بزرگ‌ترين سدهاي ايران) در جوار اين شهر قرار دارند، مردم از نظر آب هنوز در مضيقه بوده و بصورت ساعتي (سه تا چهار ساعت در روز) از آب استفاده مي‌کنند.
مردم بعضي مناطق مسجد سليمان به جهت وجود ميدان‌هاي گازي، گاه دچار مسموميت‌هاي ناشي از استنشاق بوي گاز مي‌شوند و در مواردي ساکنين شهر طي يک برنامه ضربتي مجبور به نقل و انتقال شده‌اند. نشت گاز و نفت در مناطقي از شهر گاهي حادثه ساز شده و باعث بروز انفجار در منازل مسکوني مي‌شود.
شخصيتهاي معروف
پروفسور اميدعلي کرمزاده استاد بين المللي رياضيات و چهره ماندگار ايران
صفر ايرانپاک بازيکن ستاره تيم ملي ايران و نيز تيم پرسپوليس در دو دهه
مهران کريمي ناصري کسي که فيلمنامه فيلم ترمينال (فيلم) از زندگي واقعي او الهام گرفته شده است
منصور رشيدي بازيکن سابق تيم ملي
بهنام محمدي جوانترين شهيد دفاع مقدس در ايران
بهمن علاءالدين يا مسعود بختياري شاعر و خواننده فولکلور
توماج فريدوني کارآفرين، سخنران و مشاور حرفه‌اي موفقيت
بهرام مشيري محقق تاريخ ، مذاهب و ادبيات ايران
عليرضا اسيوند بازيگر سينما و تلويزيون