اشکنان يکي از شهرهاي قديمي است که قدمت آن از خود لامرد بيشتر است. در زمانهاي گذشته خانهاي اشکاني در اين شهر حکومت داشته‌اند که قلمرو آنها از گاوبندي تا لامرد و مهر بوده‌است.
وضعيت تاريخي
به استناد به منابع تاريخي موجود قدمت اشکنان به 228 سال پيش از ميلاد مسيح برمي گردد و وجه تسميه آن، منسوب به سلسله پادشاهي اشکانيان مي‌باشد.همانگونه که در کتاي منتخب التواريخ لارستان آمده‌است «اشکنان قريه‌است از آثارهوشنگ که به جهت اشک اول اولين بار، سلطان اشکانيان بوري ساخته بود و هم اسم آن قريه به نام اشک اول اشکنان خواندي»
موقعيت ووسعت
اشکنان در جنوبيترين نقطه استان فارس در طول جغرافيايي37 درجه و 53 دقيقه وعرض جغرافيايي 27 درجه و 14 دقيقه واقع شده‌است.ارتفاع آن از سطح دريا 363 متر مي‌باشد.اشکنان از شمال به بخش بيرم لارستان، ازجنوب به شهرستان بندر لنگه، از شرق به بخش بستک و از غرب به شهر لامرد محدود مي‌شود. اين منطقه از غرب به شرق به طول 50 کيلومتر و عرض10 کيلومتر و وسعت 500 کيلومترمربع با مساحت 1731 کيلومتر مريع در منتهي اليه جنوبي استان و محصور به کوه نوا در جنوب قرار دارد. دشت اشکنان با رودخانه فصلي مهران که از کوه‌هاي گله دار سرچشمه مي‌گيرد وبه خليج فارس مي‌ريزدتقريبا به دونيمه تقسيم شده‌است.اين رودخانه 5 ماه از سال داراي جريانهاي سيلابي است و در کنترل سيلاب تأثير به سزايي دارد. آب ديگر رودخانه‌هاي اين بخش که مهمترين آنها تنگ خور، تنگ رخت شو، تنگ اهلو، تنگ ماهي و تنگ پاقلات است به اين رودخانه مي‌ريزد. کوه‌هاي منطقه محصور به کوه‌هاي پاقلات لاور در جنوب شرقي، کوه گاوبست با ارتفاع21654 متر در شمال شرقي، کوه بسرو در شمال غربي و کوه نوا در جنوب مي‌باشد.
موقعيت جغرافيايي :بخش اشكنان از توابع شهرستان لامرد مي باشد كه تا سال 1365 به عنوان دهستاني از بخش لامرد در شهرستان لار محسوب مي شد . اين بخش كه در جنوبي ترين نقطه استان فارس در امتداد شهرستان گاوبندي و منتهي به شهرستان بستك از توابع استان هرمزگان مي باشد . از طرف شمال و شمال شرق به بخش بيرم لارستان و از طرف غرب به بخش مركزي شهرستان لامرد و از طرف جنوب به شهرستان گاوبندي و از طرف شرق و جنوب شرق به شهرستان بستك محدود مي شود و وسعت تقريبي آن 800 كيلومتر مربع مي باشد . شهر اشكنان در طول جغرافيايي 37/57 درجه و عرض جغرافيايي 14/27 درجه و با ارتفاع 393 متر از سطح دريا واقع شده و وضعيت اقليمي بخش از جنوب غرب به شرق به طول 40 كيلومتر و عرض 15 كيلومتر محصور به كوههاي لاور در جنوب غرب و كوه گاوبست با ارتفاع 2165 متر در شرق و شمال شرق و كوه بُسرو در شمال غرب و كوه نَوا در جنوب مي باشد . دشت اشكنان با رودخانه فصلي مهران كه از كوههاي گله دار سرچشمه مي گيرد و به دو قسمت تقسيم مي شود . اين رودخانه كه به خليج فارس مي ريزد حدود 5 ماه از سال داراي جريانهاي سيلابي است و در كنترل سيل در منطقه نقش بسزايي دارد . آب و هوا : اين بخش در منطقه بياباني و نيمه بياباني واقع شده و داراي آب و هواي گرم و خشك در تابستان و سرد و خشك در زمستان مي باشد و در برخي ماههاي تابستان تحت تأثير رطوبت خليج قرار گرفته و گرم و مرطوب مي باشد . گرما از نيمه بهار آغاز مي شود و تا اوايل پاييز ادامه دارد و بقيه ماهها هوا معتدل و تقريباً سرد است .
درجه حرارت بسيار متغير و اختلاف حرارت در سردترين و گرمترين ماه سال حدود 35 درجه است و متوسط درجه حرارت در دي ماه حدود 11 درجه و در ماههاي تير و مرداد 33 درجه و حداقل درجه حرارت در حدود صفر و حداكثر حدود 48 درجه مي باشد و متوسط درجه حرارت سالانه 6/22 درجه است .اين منطقه از جمله مناطق كم آب محسوب مي شود كه متوسط بارندگي در آن حدود 150 ميليمتر مي باشد و بجز چند رشته قنات فعال و تعداد اندكي چشمه ، تأمين آب براي مصارف عمومي و كشاورزي وسيله آب و هواي زير زميني مي باشد كه غالباً مصرف شرب ندارد و در حال حاضر بجز قسمت محدودي از بخش ، آب شرب مردم از طريق آب انبار تأمين مي شود .
جمعيت و جغرافياي انساني
بر اساس سرشماري سال 1385 اين شهر داراي7614 نفر جمعيت و نرخ رشد جمعيت برابر آخرين اطلاعات 2/1 مي باشد دين ، نژاد ، زبان و تركيب جمعيتي : مردم اين منطقه مسلمان و مذاهب شيعه و سني با تركيب 20% اهل سنت و 80% شيعه در منطقه ساكن هستند . و نژاد مردم آريايي و گويش آنها به زبان فارسي دري با لهجة لاري كه شاخه اي از زبان باستاني پهلوي ساساني (پارسيك) كه از ويژگيهاي گويش جنوب فارس مي باشد . تركيب جمعيتي در شهر اشكنان به شكلي است كه مي توان آن را لارستان كوچك ناميد . زيرا تركيب قبايل ساكن در اين شهر از بيشتر نواحي لارستان مي باشد كه در گذشته به اين شهر مهاجرت نموده اند .
پوشش گياهي و جانوري :
پوشش گياهي اين منطقه شامل رستني هاي مناطق مرتفع و دشت مي باشد كه عبارتند از :كنار – گز – نخل – كهور – بوته هاي خارشتر – چمن – آويشن – خاكشير – انغوزه درختان و درختچه هاي افرا و گون و بادام كوهي و انجير كوهي و بنه در ارتفاعات يافت مي شود محصولات كشاوزي اين ناحيه عمدتاً گندم و جو – ذرت – تنباكو – خرما و صيفي جات مي باشد .جانوران بومي منطقه شامل روباه – شغال – يوزپلنگ – سنجاب – خرگوش – جوجه تيغي – كفتار – گرگ و پرندگان شامل تيهو – كبك – هوبره و پرندگان مهاجر از قبيل لك لك و مرغ ماهيخوار و مرغابي مي باشند كه در فصل زمستان مشاهده مي شوند جانوراني مانند آهو ، قوچ – بزكوهي و ساير وحوش در كوهستانهاي منطقه به وفور يافت مي شده كه در دو دهة اخير بدليل شكار بي رويه و خشكساليهاي پي در پي در سالهاي اخير بسيار نادر مي باشد .
وضعيت كشاورزي كشاورزي منطقه عمدتاً در دو بخش ديم و آبي از ديرباز در سطح خوبي بوده در گذشته با فعاليت تعدادي قنات خصوصاً 16 رشته قنات در منطقه خشت و ركن آباد اين ناحيه از قطبهاي فعال كشاورزي محسوب مي شده و محصولات آن به ساير مناطق صادر مي شده است و اخيراً نيز با توسعه كشت آبي سالانه حدود 000/8تن محصول گندم و مقدار متنابعي توليد خرما دارد اخيراً نخلستانهايي به روش كشت صنعتي در حال شكل گيري است كه در آينده نزديك محصول خرماي منطقه وضعيت بهتري خواهد يافت.
وضعيت اقتصادي :فعاليتهاي اقتصادي در بخش كشاورزي و دامداري حدود 25% و در بخشهاي خدماتي و صنعتي حدود 30% و بقيه در بخش كارمندي و كارگري و عده زيادي نيز در كشورهاي حاشيه خليج فارس مشغول به كار هستند .
از نظر صنعتي در حال حاضر معادن گچ و شن و ماسه منطقه فعال بوده و چند باب كارخانه و كارگاه در حد صنعتي و نيمه صنعتي فعال بوده و توليد آن علاوه بر نيازهاي منطقه به ساير مناطق و خارج از كشور نيز صادر مي شود . با آغاز به كار ساخت و ساز كارخانه سيمان كه با ظرفيت توليد 3000 تن در حال ساخت مي باشد بزودي چهره اين منطقه در بخش صنعت تغيير خواهد كرد و علاوه بر آن شناسايي ذخاير زير زميني مانند گاز و نفت كه مراحل اوليه نقشه برداري آن انجام شده و همجواري اين بخش با مراكز مهم گازي كشور در پيشرفت صنعتي آن تأثير بسزايي خواهد داشت .
جغرافياي عمراني :هر چند عمران و آبادي اين شهر به بعد از انقلاب مربوط مي شود ولي وجود مردم خيّر و وطن دوست در شهر اشكنان باعث شده است كه اين حركت از دهه چهل آغاز شود و آب و برق و مراكز بهداشتي و مخابراتي آن چندين سال پيش از ساير مناطق در جنوب فارس تأمين شود براي نمونه درمانگاه اشكنان در سال 1347 و لوله كشي آب بهداشتي در سال 1348 ، برق منطقه اي در سال 1353 و مركز تلفن خودكار در سال 1367 و بيمارستان 96 تختخوابي در سال 1375 آغاز بكار نموده است . عمران و آباداني مركز بخش در سده هاي گذشته نيز باعث جذب مهاجران بسياري از ساير مناطق لارستان بوده است . ارتقاء اين منطقه به بخش و افتتاح شهرداري اشكنان در سال 1374 و شهرداري اهل در سال 1379 و استقلال اداره آموزش و پرورش در سال 1376 از جمله حركتهاي مؤثر در پيشبرد آباداني اين منطقه بوده بطوري كه هم اينك در دهة 80 به بركت دولت جمهوري اسلامي بعد از دو دهه تلاش مردم و مسئولين ، زيرساختهاي مهم شهري ، خدماتي ، بهداشتي ، آموزشي و ارتباطي منطقه در سطح خوبي قرار گرفته و اغلب روستاهاي بخش نيز از خدمات مذكور بهره مند هستند . جغرافياي سياسي : اشكنان تا سال 1365 به عنوان دهستاني از بخش لامرد در شهرستان لار محسوب مي شد و بعد از آن به بخش ارتقاء يافته و اين در حالي است كه در سده گذشته به عنوان يك مركز نظامي و انتظامي بعنوان قصبه اي آباد و داراي كلانتر بوده و امور امنيتي و مالياتي بيخ فال (شهرستانهاي لامرد و مهر ) و حتي قسمتي از بنادر در استان هرمزگان بعهده كلانتر مستقر در قلعه مركزي اشكنان معروف به قلعه سفيد بوده و در روستاها و نواحي تابعه قلعه هاي در مقياس كوچكتر وجود داشته كه محل استقرار نماينده كلانتر (خان) بوده و كلانتر توسط حاكم فارس تعيين مي شده است . هم اكنون اين بخش با دو نقطه شهري اشكنان و اَهِل و دو دهستان مركزي و كال تقسيم شده است .
ويژگي تاريخي سابقه تاريخي :به استناد منابع تاريخي موجود قدمت اين شهر به 228 سال پيش از ميلاد مسيح مي رسد كه آباداني آن با بناي قلعه هاي مستحكم آغاز شده و سابقاً بدلايل امنيتي اغلب آباديها در ارتفاعات بنا مي شده و هم اكنون در ارتفاعات اين منطقه آثار قلعه هاي زيادي بچشم مي خورد كه مؤيد اين مطلب است . به اعتقاد عموم مردم نام قديم اين شهر سودابگرد بود كه آثار بجاي مانده از آن در دو كيلومتري شمال شهر فعلي موجود است .
وجه تسميه :در كتاب منتخب التواريخ لارستان آمده است : « اشكنان قريه اي است از آثار هوشنگ كه به جهت اشك اول كه اولين سلطان اشكانيــان بوده ساخته بودي و هم اسم آن قريه به نام اشك اول خواندي »1 و در اشعار شاعر فرزانه صحبت لاري 2 آمده است :مقام امن و ايمــــان اشكنان است نژاد اشكنـــان زاشكــــانيان است سه دانـــــا كـــدخدا دارد نكوكار كه هر يك رشك مير اصفهـان است با توجه به متن تاريخي مذكور و اشعار فوق بنظر مي رسد كلمه اشكنان با الف مفتوح صحيح مي باشد و علت اين نام مرسوم گذشته بوده كه آباديها و قلعه ها را بنام يكي از بزرگان انتصاب مي نمودند در بعضي از منابع كلمه اشكنان با كسر الف ثبت شده چنانچه در اشعار مرحوم انصاري3 در قصيده معروف تذكره امير احمد آمده :آن روز نبود رســم و آئين پيمان شكني روا به هر دين تيمور و رجال اشكنــــاني پيمان شكني شـــدند باني نام بلدش از آن زمان شد معروف به عهد اشكنان شد . بنظر مي رسد با اين وصف نام اين شهر بخاطر يك اتفاق تاريخي از سودابگرد به اشكنان تغيير يافته باشد كه به گفته ايشان بدليل پيمان شكني سران اشكنان كه پس از دعوت نماينده امام زاده اعظم مير علي بن الحسين بن زين العابدين «ع» 1 كه براي تبليغ اسلام دعوت شده بود و سپس تنها گذاشتن وي كه منجر به شهادت ايشان توسط مخالفين مي شود بوده است . اماكن تاريخي و باستاني : آثار و بناهاي باستاني موجود در سطح شهر و منطقه شامل قلعه ها و آسيابهاي آبي و قنوات و آبراهها و پلها و گورستانهاي قديمي همگي گوياي تاريخي ديرينه و حكايت از حضور مردماني سخت كوش در اين ناحيه دارد . از جمله آثار تاريخي موجود آثار قلعه هاي شاه نهل در روستاي پاقلات و قلعه زنگيان ( زنگنو ) در ارتفاعات مشرف به اشكنان و پل و آبراه قديمي در شمال شرقي اهل واقع بر روي رودخانه مهران و قلعه سفيد و آسياب آبي در روستاي خشت و مجموعه عليخاني شامل مسجد جامع – قلعه – حمام و آب انبار و دهها قلعه و آسياب آبي و چند گورستان قديمي مي باشد . مهمترين آثار باقيمانده در شهر مربوط به زمان قاجار مي باشد كه در قرن 13 هجري ساخته شده و اين مجموعه كه معروف به مجموعه عليخاني است تنها آثار به ثبت رسيده ميراث فرهنگي فارس در شهرستان مي باشد . كه هم اكنون پذيراي بازديدكنندگان است . قلعه سفيد به عنوان بزرگترين قلعه موجود در منطقه شامل هزاران متر زيربنا كه در چند طبقه بنا شده و با خندقي عميق محصور مي باشد . اين قلعه داراي برج و باروهاي محكم بوده و در گذشته مقر حكومت خوانين اشكنان بوده است . در ضلع غربي قلعه در فاصله حدود 50 متري مسجدي زيبا و آب انباري عظيم بنا شده كه بزرگترين آب انبار مسقف اين نواحي مي باشد و در فاصله 400 متري ضلع شمالي قلعه مسجد جامع و حمام عليخان كه از جمله بناهاي نادر در معماري عصر قاجار در جنوب فارس محسوب مي شود . مسجد مذكور به سبك معماري اسلامي عربي ساخته شده داراي يك زيرزمين و شبستاني زيبا مي باشد كه در گذشته محل برگزاري نماز جمعه مردم اشكنان بوده است اين اماكن هم اكنون بعنوان آثار تاريخي در فهرست آثار تاريخي ثبت شده اند و بخصوص مجموعه عليخاني كه سازمان ميراث فرهنگي با اختصاص اعتبارات مناسب اقدام به بازسازي آنها نموده است و حمام عليخاني بعنوان موزه مردم شناسي انتخاب و بزودي جهت بازديد هم ميهنان آماده خواهد شد.
اماكن سياحتي و زيارتي : علاوه بر اماكن باستاني مذكور بناهاي حسينيه اعظم و مسجد جامع جديد اشكنان كه در دهة گذشته ساخته شده از اماكن ديدني شهر محسوب مي شود كه از لحاظ معماري در سطحي بالا قرار دارد . اخيراً با تلاش شهرداري فضا سازي اين مجموعه به انجام رسيده و بصورت يك مجموعه فرهنگي مذهبي نظر هر بيننده اي را به خود جلب مي نمايد .آرامگاه امام زاده ها در اين منطقه خصوصاً امامزاده اميراحمد كه از نوادگان امام زين العابدين «ع» مي باشد جزو اماكن زيارتي و سياحتي محسوب مي شود .امامزاده اميراحمد بدليل بهره مندي از مناظر طبيعي و فضاي سبز مناسب و چشمه سارها و وجود آب و هواي معتدل و كاروانسراي مناسب از جمله اماكن تفريحي و زيارتي است كه در فصل تابستان مورد استقبال عموم مردم قرار مي گيرد. منطقه تنگ خور واقع در جنوب روستاهاي خشت و ركن آباد در امتداد جاده هرمزگان شامل نخلستاني بطول 5 كيلومتر با آبگيرها و چشمه هاي دائمي پذيراي دوستداران طبيعت و مكان مناسبي براي تفريح و شنا در فصول بهار و تابستان مي باشد . علاوه بر آن آبگيرهاي موجود در حوالي روستاي پاقلات نيز بدليل مناظر طبيعي و وجود چشمه هاي دائمي از جمله مكانهاي ديدني و تفريحي است . رويهمرفته اين منطقه بدليل وجود هواي معتدل در زمستان در صورت بارش مناسب از طبيعتي زيبا برخوردار است و در اين فصل ، كوهستان و دشت سرسبز و پر از گل و سبزه مي شود .
ويژگيهاي فرهنگي :مراسم ديني مذهبي يكي از ويژگيهاي مذهبي اين منطقه برگزاري مراسم تعزيه مي باشد . تعزيه خواني كه از جمله مراسم ديرينه و سنتي در اشكنان است از ديرباز در مكاني واقع در ضلع غربي قلعه سفيد در ايام سوگواري محرم و صفر برگزار مي گردد . اين مراسم كه در چند نقطه ديگر از شهر و روستاهاي منطقه اجرا مي شود در اشكنان از جلوه خاصي برخوردار است و با امكانات گسترده و با تداركات وسيع و به شكلي زيبا انجام مي گيرد . لازم به ذكر است كه اين تئاتر بزرگ مذهبي كه هر ساله در دهة اول محرم اجرا مي شود كاملاً مردمي است و عموم مردم در برگزاري آن دخيل مي باشند . يكي ديگر از رسوم ارزشمند مذهبي اين منطقه مجلس قرآن خواني در شبهاي ماه رمضان است كه بصورت مردمي در منازل و گاهي در مساجد و به مدت يكماه برگزار مي شود اين مجالس شبها تا هنگام سحر برقرار مي باشد و عموم مردم جهت بهرمندي از فيوضات معنوي قرآن در آن شركت مي نمايند . در اين مجالس پس از ختم قرآن مراسم خاصي را اجرا و به حاضرين شيريني و گاهي سحري مي دهند . لازم به ذكر است كه برپايي مراسم پرشكوه نماز جمعه از سال 1363 در اشكنان آغاز شده و اين در حالي است كه اشكنان در آن روز روستائي بعنوان مركز دهستان بوده و مي توان گفت اولين و تنها روستائي بوده كه شاهد برپائي نماز با شكوه جمعه بوده است و نماز جمعه و امامت آن منشاء خيرات و بركات زيادي در اين منطقه بوده است و اكثر كارهاي عمراني و فرهنگي با پيگيري و وساطت و نظارت امام جمعه وقت حجت الاسلام حاج سيد رضي حسيني المدني صورت گرفته كه در هدايت و جذب كمكهاي مردمي نقش عمده اي داشته است و منشاء خدمات گسترده اي در اشكنان و در سطح منطقه بوده است . وجود اين وزنه علمي و سياسي در اشكنان باعث حضور جدي مردم در همه صحنه هاي انقلاب خصوصاً دفاع مقدس و آباداني و عمران منطقه بوده است .)
آموزش و پرورش تعليم و تربيت در اشكنان را مي توان به دو دوره تقسيم نمود :
الف) آموزش مكتبخانه اي : آغاز فعاليت مكتبخانه ها به طور قطعي مشخص نيست ولي اولين مكتبخانه رسمي كه در فضاي خاص آموزشي ايجاد شده مربوط به قرن 13 هجري قمري بوده كه توسط مرحوم عليخان اشكناني احداث و راه اندازي شده است . در كنار اين مكتبخانه رسمي دو مكتبخانه ديگر در اشكنان فعال بوده است . در مكتبخانه ابتدا الفبا را به روش هجا كردن كلمات و نگارش بر روي تابلوهاي دست ساز آموزش مي داده اند و دانش آموزان بجاي كاغذ تابلويي با خود به كلاس درس مي بردند و سپس سوره هاي جزء سي ام قرآن و در كنار آن با ادبيات فارسي آشنا شده و بعد از قرائت و يادگيري كتب ساده نسخه هايي از ديوان حافظ و ناصرخسرو و كليات سعدي را قرائت مي نمودند و در اين مكتبخانه ها حساب به روش سياقي و نگارش در حد مناسبي آموزش داده مي شده است . و يكي از كتب اصلي تدريس در مكتبخانه ها كتاب نصاب الصبيان بوده است .
ب) مدارس امروزي : اولين مدرسه به سبك امروزي در سال 1331 هجري شمسي با دائر نمودن چهار كلاس بصورت مختلط و چند پايه داير شده و اولين آموزگار اين منطقه مرحوم ايزدي لاري بوده كه از سوي اداره فرهنگ لارستان اعزام مي شود بناي اولين مدرسه اشكنان در سال 1340 صورت گرفته و تا پيش از اين كلاسهاي درس در منازل برگزار مي شده است . اولين مدرسه راهنمايي در سال 1354 و اولين دبيرستان پسرانه در سال 1361 افتتاح گرديد و در سال 1371 نمايندگي آموزش و پرورش و سپس در سال 1376 اداره آموزش و پرورش اشكنان راه اندازي شد . هم اكنون در اين منطقه آموزشي تعداد 23 دبستان و 15 مدرسه راهنمايي و 5 دبيرستان روزانه و يك دبيرستان شبانه و يك مركز آموزش ايثارگران و 2 مركز پيش دانشگاهي و دو باب هنرستان كاردانش فعال مي باشد و آموزش و پرورش با تعداد پرسنل در خدمت حدود 5000 دانش آموز مي باشد . با استقلال آموزش و پرورش در اين منطقه به همت مردم فرهنگ دوست و فرهنگيان منطقه ، فصل نويني در رشد آموزش و شكوفائي استعداد دانش آموزان اين منطقه آغاز شد وبا همت مردم دانش دوست ساخت اماكن فرهنگي و آموزشي با شتاب بيشتري آغاز شد و با اختصاص بودجه هاي مناسب از سوي دولت خدمتگزار نوسازي مدارس قديمي و فرسوده منطقه خصوصاً در روستاها انجام و در اين مدت از محل كمكهاي مردمي تعداد 8 مدرسه نوسازي و بازسازي و تعدادي نيز تجهيز گرديده است و هم اكنون تعداد 4 مدرسه در حال ساخت مي باشد . در زمينه تجهيز و بهينه سازي امكانات و خدمات آموزشي و كمك آموزشي و رفاهي اين اداره قدمهاي بلندي برداشته است و با جذب كمكهاي مردمي و دولتي كيفيت مدارس را به سطح خوبي رسانده است . در حال حاضر در كليه روستاهاي منطقه مدارس ابتدايي فعال بوده و امكان ادامه تحصيل در ساير مقاطع براي دانش آموزان روستائي فراهم شده است . با تلاش معلمين دلسوز و زحمتكش سالانه تعداد قابل توجهي از دانش آموزان اين منطقه با شركت در آزمونهاي ورودي مدارس نمونه و آموزش عالي توفيق حضور در مراكز مذكور را بدست مي آورند و آمار قبولي در دانشگاهها رشد چشمگيري داشته است . اماكن فرهنگي : در حال حاضر بجز كتابخانه هاي موجود در مساجد كتابخانه عمومي در شهر اشكنان و اهل فعال مي باشد . اولين كتابخانه عمومي در سال 1357 فعاليت خود را آغاز نمود و در شكل گيري و جهت دهي جوانان در انقلاب اسلامي نقش بسزايي داشت .كانون فرهنگي علامه جعفري در اشكنان با تشكيل كلاسهاي هنري ، علمي ، ورزشي و تربيتي و فعاليتهاي قرآني در طول سال در خدمت دانش آموزان منطقه مي باشد . علاوه بر آن مركز فرهنگي بسيج در مساجد و ادارات و بسيج دانش آموزي در مدارس بطور گسترده اي فعاليت دارند .در كنار اين اماكن فعاليت مساجد و حسينيه ها نيز در مناسبتهاي مذهبي چشمگير مي باشد .
اشكنان بعد از انقلاب : چهره اين شهر پس از انقلاب كاملاً دگرگون شده و به شهري آباد تبديل شده است .البته رشد فرهنگي مردم و حضور در صحنه ايشان و همت خيرانديشان با هدايت و رهبري امام جمعه وقت باعث شد كه اين شهر پله هاي ترقي را سريعتر طي كند و مي توان گفت در بعضي از مؤلفه ها در كشور نمونه و پيشتاز بوده است از جمله برپايي نماز جمعه . راه اندازي مركز مخابرات خودكار 1000 شماره اي در سال 1367 ، راه اندازي بيمارستان 96 تختخوابي در سال 1375 و حضور گسترده مردم در دفاع مقدس كه اگر نسبت به جمعيت شهر محاسبه شود بالاترين نرخ خدمات مخابراتي ، بهداشتي در اين شهر مشــــاهده مي شود . و البته موارد مذكور و دهها مورد ديگر در اين شهر زماني آغاز شده كه هنوز اشكنان روستا و مركز دهستان محسوب مي شده است .
اشكنان و دفاع مقدس : حضور گسترده مردم اين منطقه در جبهه هاي جنگ و تقديم دهها شهيد به انقلاب اسلامي سند گويايي بر ايثارگري آنها است در طول جنگ گردان رزمي محمــــد رسول الله بنام اين منطقه فعال و تدارك رزمي و پشتيباني مي شده است و جوانان اين منطقه هدايت اين گردان را تا پايان جنگ بعهده داشتند و هم اكنون نيز گردان مستقل عاشورا در بسيج سپاه پاسداران فعال مي باشد. اين منطقه باتقديم 58 شهيد و دهها جانباز و آزاده و صدها رزمنده نقش بر جسته اي از خود را در حفاظت نظام اسلامي بجاي گذاشته است .
ادارات و نهادهاي بخش و مراكز خدمات سازماني :به بركت انقلاب شكوهمند اسلامي و توجه خاص دولت جمهوري اسلامي در اين منطقه از همان سالهاي نخستين پس از انقلاب فعاليت ارگانها و نهادهاي انقلابي همانند جهاد سازندگي و سپاه پاسداران و سازمان تبليغات و كميته امداد امام خميني «ره» آغاز شد و سپس ساير ادارات بتدريج مستقر شدند كه مهمترين آنها عبارتند از : علاوه بر موارد مذكور در اين شهر چندين شعبه بانك از جمله بانكهاي صادرات ، تجارت ، ملي ، ملت ، كشاورزي و چند تعاوني از جمله تعاوني روستائي ، مرزنشينان ، فرهنگيان و تلاش و نمايندگي بهزيستي و راهنمائي و رانندگي و 3 واحد درمانگاه و خانه بهداشت و واحد مركز خودكار و دفاتر مخابراتي مشغول خدمت رساني به مردم هستند .
مفاخر علمي :
الف) مَحيــا سيد محي الدين متخلص به محيا وي از فرزندان سيد كامل پير ساكن كال است . اين شاعر برجسته خطه جنوب در اواسط نيمه اول قرن يازدهم در روستاي كال از توابع بخش اشكنان به دنيا آمد وي در دوره سبك هندي و معاصر با شعرايي همچون صائب تبريزي و كليم كاشاني بوده است . محيا از جمله شاعران عارف بوده كه اشعارش بصورت دو بيتي مي باشد . او در دوبيتي هايش از عرفان ، تقوا ، عبادت ، پرستش ذات كبريائي ، مدح حضرت محمــــد «ص» و حضرت علي «ع» سروده است .اشعار محيا در فرهنگ جنوب فارس و هرمزگان جايگاه خاصي دارد و اكثر مردم چند بيت از آنرا در حافظه خود دارند و بعضي آنرا با آواز خاص جنوبي شروا ( شلوا) مي خوانند . ديوان محيا اخيراً چاپ شده و در دسترس مي باشد .
ب) شيخ حبيب الله انصاري : يكي از علماي برجسته اين منطقه مي باشد كه در سال 1275 شمسي در اشكنان به دنيا آمد . وي پس از گذراندن تحصيلات مقدماتي در اشكنان تحصيلات خود را در لار پيگيري نموده و در محضر علماي برجسته آن ديار علوم اسلامي را فرا گرفت و پس از تكميل تحصيلات به وطن خود بازگشت و به تبليع دين و انجام امور قضايي و حقوقي مردم پرداخت . از وي كتابهاي زيادي بجاي مانده است كه از جمله منتخب التواريخ لارستان در ارتباط با تاريخ لارستان و اشكنان – كتاب نور مبين در علم كلام و تحفه الرضويه در مناقب و معجزات امام رضا «ع» و شرح اشعار دعبل خزاعي و چند رساله بزرگ و كوچك در تفسير ، نجوم و هيئت مي باشد . ايشان طبعي نيكو در شعر داشته و ديوان شعري زيبا كه در قالب قصيده مي باشد از وي بجا مانده است .اين عالم فرزانه در سال 1334 شمسي در زادگاه خود بدرود حيات گفت. ج) ملا عبدي : ملا عبدي متخلص به عبدي شاعر مثنوي سرا و برجسته و پرآوازه اي است در قرن سيزدهم هجري در فاصله سالهاي 1210 تا 1220 در اَهِل متولد شد و در بين سالهاي 1315 تا 1325 قمري در زادگاه خود جان به جان آفرين تسليم كرد . عبدي عالمي با سواد و شاعري خوش قريحه بوده و اشعار روان و ساده و سهل الممتنع وي كه به تقليد از سعدي شيرازي سروده گواه اين ادعاست . علاوه بر اين آوردن 114 سوره و چندين آيه و حديث پيامبر در اشعار شاهد ديگري بر مدعاست . تسلط بر وزن و قافيه و سرودن ماده تاريخ طبق حساب جمل نيز نشان دهنده توانائي اين شاعر مي باشد چنانچه آورده است : به تاريخ «فرغب» شده آشكار زعبدي مسكين بود يادگار كه فرغب برابر 1282 قمري مي باشد و در جاي ديگر سروده :سال « غَشو » جنون شد ، دلها ز غصه خون شد قحطي زحد برون شد ، يا رب بده تو بــــاران كه « غَشو » طبق حساب جمل برابر 1306 قمري است كه در منطقه اشكنان قحطي شديدي رخ داده است .ديوان اين شاعر فرزانه در بمبئي هند چاپ و منتشر شده است .