اقليد(فارس)

اقليد يکي از شهرهاي استان فارس است. اين شهر مرکز شهرستان اقليد مي‌باشد. اقليد داراي محله‌هايي مثل باغستان و ارجمان ،‌فسارود، آقاكه، شهرك قدس است. جمعيت اين شهر بر طبق سرشماري سال 1385، برابر با 51,329 نفر بوده‌است. اقليد حدودا 250 کيلومتر با اصفهان و 250 کيلومتر با شيراز، 200 کيلومتر با يزد و 160 کيلومتر با ياسوج فاصله دارد.اقليد‌ كه‌داراي هوايي معتدل است و چراگاه‌هاي فراواني دارد در پنج ماه از بهار و تابستان منطقه سردسير ايل هاي گوناگوني مانند قشقايي و عرب باصري‌است. از طايفه‌ها و تيره‌هاي‌ديگر مي‌توان‌از‌طايفه‌هاي‌فارسيمدان،كله‌كو، كشكولي، اسلاملو و طايفه‌هاي كلمه‌اي و گردشولي از ايل ممسني نام برد. زبان مردم اقليد، فارسي اما به خاطر وضعيت منطقه لهجه‌هاي متفاوتي دارند. آداب و رسوم مردم اقليد با توجه به ويژگي هاي مخصوص خود بيش‌تر به آداب و رسوم مردم فارس مي‌ماند و از نظر زندگي و برخورد با مردم منحصر به فرد است. خون گرم بودن ، زود آشنا شدن، با نيتي پاک و باطني با صفا با مهمان بر خورد كردن و برنامه ريزي با ظرافتي خاص در مورد بعضي از مراسم مانند عروسي و عزاداري، عيد نوروز و عيد غدير از ديگر ويژگي هاي مردم اقليد هستند. مهم ترين صنعت دستي در شهرستان اقليد؛ فرش بافي است چون اصلي ترين کارو پيشه مردم منطقه‌ فرش بافي است. شمار دستگاه‌هاي قالي بافي اين شهرستان بيش از هزار دستگاه است و دو شركت بزرگ فرش بافي نيز در اقليد فعال هستند. طرح و نقش فرش ها محلي و بيش‌تر نفش هيبت لو هستند، اما در كارگاه‌هاي شركت فرش نيز نقشه‌هاي ديگري بافته مي‌شوند كه به نام فرش‌هاي آباده‌اي در بازار به فروش مي‌رسند. بيش‌ترمردم نواحي روستايي اقليد به قالي بافي مشغول هستند و اين كار را بيش‌تر زنان و دختران به عهده دارند. توانمندي هاي شهرستان اقليد در زمينه بافته‌هاي داري (قالي و گبه) قابل توجه است، به اين ترتيب که اين شهرستان قادر است انواع فرش دست‌باف با ميزان توليد ساليانه 40 هزارمترمربع و همين ميزان صادرات و گبه بافي به ميزان توليد ساليانه 5 هزارمتر مربع و به همين ميزان صادرات داشته باشد. گيوه بافي، جاجيم بافي و نمد مالي از ديگر صنايع دستي اين شهرستان است که در تمام روستاها و شهرهاي اين منطقه توليد و عرضه مي‌شوند. برخي از اين توليدات جنبه صادراتي و برخي ديگر تنها جنبه مصرف محلي دارند. درياچه کافتر و آبشار دشتک ابرج و چشمه‌هاي متعددي که فضاهاي فرح بخش و زيبايي را فراهم آورده اند به همراه دامنه کوه‌ها و سواحل رودخانه‌ها از مهم ترين جاذبه‌هاي طبيعي شهرستان اقليد به شمار مي آيند. ازاماكن مقدسه و تاريخي منطقه مي‌توان امام زاده‌ها و مسجد جامع شهر كه قدمت آن به شش صد سال قبل مي‌رسد را نام برد.

علت نامگذاري
اقليد بزرگترين شهرستان از نظر جمعيت در شمال فارس است. درباره واژه اقليد گمانهايي چند وجود دارد اما گماني که بيشتر تاريخ نويسان نسبت به آن اتفاق نظر دارند،اين واژه همانا عربي شده واژه کليد است. در گويش مردم نيز به صورت کليد و کليل هنوز به کار مي‌رود که گونه‌اي از واژه اکليل است. اقليد كلمه اي عربي و به معني كليد واحتمالاكليد يک كلمه يوناني مي‌باشد. اين شهر به دروازه و كليد گشايش و فتح فارس مشهور بوده و درگذشته يكي از بلاد مهم به شمار مي‌رفته است. كليد به مرور زمان به كليل و بعد به اقليد تغيير نام پيدا نمود و هنوزهم عده‌اي به آن كليل مي گويند و مفهوم مجازي آن، كليد گشايش سرزمين فارس است. به اين معني که هر كس مي خواسته فارس را فتح كند، اول بايستي اقليد را فتح كند. اقليد شهر كهن سالي است و در دوران هاي پيش از اسلام منطقه آبادي بوده است. هم اكنون ازدوران ساسانيان چند اثر ارزنده در اقليد و پيرامون آن وجود دارد كه حوض دختر گبر با سنگ نوشته پهلوي اش يكي از آن هاست. در فارسنامه ابن بلخي درباره اقليد چنين نوشته شده است : « اقليد شهركي كوچک است و حصاري دارد و جامع و منبردارد و هواي آن در سردسير معتدل است و درست، آب آن خوش است و روان، [ و در آن ] ميوه باشد از هر نوعي ... ». هم چنين در فارسنامه ناصري نيز درباره اقليد چنين مي خوانيم : « اقليد در دامنه كوهاي زاگرس قرار دارد. رودخانه از ميان آن جاري است در دو جانب اين رودخانه باغ هاي پر از درختان سردسيري است مكاني با صفا و نزهت گاهي دلگشا است.اقليد داراي دانشگاه آزاد و آموزشکده دختران. کارخانه‌هاي قند واگن سازي الکل سازي بلي اتيلن آرد شيرپاستوريزه و... مي‌باشد.

پيشينه تاريخي
از آنجا که اقليد ششمين شهر مرتفع ايران و مرتفع‌ترين شهر استان فارس به شمار مي‌رود تا جايي که اين ارتفاعات به علت مشرف بودن و جايگاه فلاتي شکل آن بر سرزمين فارس در ادوار گذشته بوده، موقعيت و تسلط خاص دفاعي داشته و داراي پايگاه نظامي بوده، به گونه‌اي که فتح آن به منزله تصرف تمام خاک فارس بشمار مي‌آمده‌است و بدين ســبب آن را کلــيد فارس گفته‌اند.

پيشينه منطقه با توجه به نشانه‌هايي که در دسترس است به پايان دوره نوسنگي يعني يک هزار سال پيش از ميلاد مي‌رسد. آثار تاريخي مانند حوضچه دختر گبر، کتيبه تنگ براق، کوشک زر، کتيبه کوه بل، باتلاق گور بهرام و چشمه شيرين، تل باکون (بکان) و چند نشانه کوچک و بزرگ ديگر گواه بر قدمت تاريخي اين قلمرو است. در گذشته جاده اصلي اصفهان ـ شيراز از اقليد مي‌گذشته‌است وبهمين دليل نقشي مهم‌تر و کليدي تر از ساير شهرستانها در تحرک فعاليتهاي اقتصادي واجتماعي سرزمين پارس داشته‌است. اين شهر زماني گوشه‌اي از شاهنشاهي هخامنشيها به نام آزارگاتا و مرکز تربيت اسب جنگي کوروش به شمار مي‌آمده‌است.

مکان هاي ديدني و تاريخي
پارك انقلاب و پارك پارسيان و تفرج گاه محمد رسول الله و سرداب و بيد سبحان و دامنه هاي كوه بل ودرياچه کافتر و آبشار تنگ براق وقدمگاه سده و چشمه بالنگان حاجي آباد و گور بهرام آسپاس و باغ گل خارستان و في مني حسن آباد چشمه‌هاي متعددي که فضاهاي فرح بخش و زيبايي را فراهم آورده اند به همراه دامنه کوه‌ها و سواحل رودخانه‌ها از مهم ترين جاذبه‌هاي طبيعي شهرستان اقليد به شمار مي آيند. ازاماكن مقدسه و تاريخي منطقه مي‌توان امام زاده‌ها و مسجد جامع شهر كه قدمت كتيبه تعمير آن به شش صد سال قبل مي‌رسد را نام برد. هم چنين قلعه هاي قديمي مانند قلات و شهر آشوب و كاروانسراهاي كناس و... از جاذبه‌هاي مهم تاريخي منطقه به شمار مي آيند.شهرستان اقليد به عنوان وسيع ترين و پر جمعيت ترين شهرستان شمال فارس در چهار راهي بزرگراه اصفهان – شيراز و يزد – ياسوج طريق الرضا (ع) ) قرار دارد . و از جنوب به شهرستان هاي مرودشت و سپيدان ، از شمال به شهرستان آباده ، از غرب به شهرستان سميرم و ياسوج و از شرق به شهرستان هاي خرمبيد و پاسارگاد محدود است .

مرکز شهرستان ، شهر اقليد است و تا شيراز 275 کيلومتر ، تا اصفهان 230کيلومتر ، تا يزد210 و تا ياسوج 180کيلومتر فاصله دارد .

به دليل بارش برف در زمستان مناظر برفي بسيار زيبايي در فصول پاييز و تابستان چشم را مي نوازد و در فصل بهار و تابستان چشمه سارهاي جوشان و رودهاي خروشان تفرج گاههاي بي بديلي را پديد مي‌آورد .

واحدهاي اقامتي در تمام طول سال و مدارس در تعطيلات نوروزي و فصل تابستان پذيراي ميهمانان و گردشگران ارجمند مي‌باشند .

اقليد ، يکي از کهن ترين شهرهاي فارس به معني کليد سرزمين پارس با آثار باستاني و جاذبه‌هاي تفريحي و گردشگري تابلويي رنگارنگ از جلوه‌هاي قدرت خداوندي است که طبيعت زيبا و مردمان خون گرم آن مقدم شما را گلباران مي‌کنند .

-مسجد جامع اقليد
يکي از مساجد قديمي مي‌باشد که از گذشته‌هاي دور مکاني مقدس بوده و کتيبه‌اي چوبي مبني بر تعمير مسجد در سال 849هجري قمري و منبر منبت کاري شده‌اي مربوط به دوران صفوي ساخته شده به سال 1008 هجري قمري دارد که ارزشهاي هنري فراواني دارد .

صنايع و معادن
بزرگ ترين مركز صنعتي شهرستان اقليد كارخانه قند مي‌باشد كه با ظرفيت اسمي روزانه 1500 تن مصرف چغندرقند سالانه در حدود ميانگين 27 هزار تن مي‌باشد و بوسيله بخش خصوصي اداره مي‌شود. دومين واحد صنعتي اين شهرستان شركت صنايع پلاستيک كوثر با ظرفيت اسمي ساليانه 2500 تن و عملي 3500 تن توليد انواع پلي اتيلن پايپ، سبک ، سنگين، پلي‌پروپيلن‌وپلي‌استايرن‌است. واحدهاي صنعتي ديگر شامل كارخانه شيرپاستوريزه با ظرفيت اسمي 3000 تن شير در سال و ساير فراورده‌هاي لبني از جمله ماست پاستوريزه، ماست موسير، پنير سفيد، خامه ، دوغ گازدار است. واحدهاي صنعتي ديگر شامل شركت توليد و بسته بندي فرآورده‌هاي گوشتي شعبه اقليد با ظرفيت 9 هزارتن كشتار دام و 3600 تن بسته بندي انواع گوشت قرمز به صورت ساليانه است و هم‌چنين كارخانه آرد اقليد با ظرفيت 250 تن روزانه توليد آرد والسي كه بيش از 90% مراحل اجرايي آن اتمام يافته و در آينده نزديک به بهره‌برداري خواهد رسيد. با وجود داشتن استعدادهاي بالقوه توليدات معدني در اين شهرستان به دليل عدم سرمايه گذاري در اين بخش، غير از توليدات معدني در خصوص شن ماسه فعاليت هاي توليدي ديگري انجام نمي‌پذيرد.

کشاورزي و دام داري
در اقليد به سبب وجود آب فراوان و هواي مناسب، كشاورزي رونق دارد. از نظر كشاورزي اين شهرستان از موقعيت خاص كشاورزي برخوردار بوده و وجود پنج دشت مسطح و حاصل خيز و منابع طبيعي آبي قابل توجه اين منطقه را به يكي از مهم ترين قطب هاي كشاورزي استان فارس تبديل كرده است، هم اكنون ميزان 140 هزار هكتار زمين قابل كشت وجود دارد كه تا 200 هزارهكتار نيز قابل گسترش مي‌باشد و عمده توليدات كشاورزي عبارتند از : گندم، جو، چغندرقند، سيب زميني، حبوبات (نخود، لوبيا،عدس)، سيب درختي ، علوفه (يونجه ، اسپرس ، شبدر). علاوه بر توليد محصولات زراعي در اين شهرستان انواع محصولات باغي توسط كشاورزان توليد مي‌شود كه براساس جديدترين آمار موجود با سطح زيركشت 8581 هكتار مي‌باشد كه عمده ترين محصولات باغي عبارتند از سيب درختي ، بادام ، انگور ، گردو كه سطح زيركشت سيب درختي 3094 هكتار ، بادام (آبي 218 هكتار، ديم 2986) انگور (آبي 443 هكتار ، ديم 839 هكتار) و گردو 391 هكتار مي‌باشد، باغ داران محصولات ديگر از جمله زردآلو، آلبالو، گيلاس، هلو، شليل، شفتالو، انواع آلو، انواع گوجه، به، گلابي، خرمالو، انار، توت، انجير، سنجد و زعفران نيز توليد مي‌شود. شهرستان اقليد يكي از شهرستانهاي مستعد دامپروري مي‌باشد كه تقريباً حدود 400 هزار واحد دامي ، توسط حدوداً 500 بهره بردار(دامدار و دامپرور) در بافت شهر و روستاهاي شهرستان نگهداري مي‌شوند و در طول شش ماه از سال بيش از 50 هزار نفر از عشاير بدليل ييلاقي بودن منطقه به اين شهرستان كوچ مي نمايند كه اين امر موجب رونق دام پروري گرديده و ساليانه ميزان قابل دام به صورت زنده مازاد بر نياز شهرستان به استانهاي يزد، اصفهان ، فارس صادر مي‌گردد. اخيراً نيز با احداث و راه اندازي مجتمع گوشت اين شهرستان ، انواع دام هاي مختلف از دام داران منطقه توسط اين مجتمع خريداري و پس از كشتار ، بسته بندي گرديده و به ساير نقاط كشور ارسال مي‌گردد. دام داري بر عهده تيره‌هاي گوناگون ايل ها است و دام ها شامل گاو، گوسفند، بز و شتر است. انواع فرآورده‌هاي دامي و لبني از محصولات بخش دام داري اين شهرستان مي‌باشد.

مشخصات جغرافيايي
اقليد واقع در طول جغرافيايي 52 درجه و 41 دقيقه و عرض جغرافيايي 30 درجه و 53 دقيقه و بلندي 2230 متري از سطح دريا مي‌باشد. اقليد يكي از شهرستان هاي استان فارس است كه از شمال و شمال‌خاوري با شهرستان آباده، از جنوب خاوري با شهرستان خرم بيد، از جنوب با شهرستان مرودشت، از باختر با شهرستان سپيدان و استان کهگيلويه و بوير احمدو از شمال باختر با شهرستان سميرم از استان اصفهان هم مرز است. چون اين سرزمين كوهستاني است چشمه سارهاي فراوان دارد كه بيش‌تر آن ها، سرچشمه‌هاي رودخانه كر هستند. جمعيت شهرستان اقليد درسال 1375 تعداد 80947 نفر , و درسال 1385حدود 103000نفر جمعيت ساكن و 40000نفر عشاير بر آورده شده است. شغل‌اصلي مردم اقليد كشاورزي، دام داري، پيشه وري، بازرگاني، كارگري و فرش بافي است. مسيرهاي اين شهرستان به مناطق اطراف عبارت اند از: - راه آسفالته‌اي كه از اقليد به سوي شمال خاوري كشيده شده كه اقليد را به بزرگراه اصفهان - شيراز در سورمق متصل مي سازد. درازاي اين راه 18 كيلو متر است. - جاده اقليد - ياسوج كه 120 كيلومتر است و از اقليد به سوي جنوب باختري مي‌رود و به ياسوج مي رسد و مطالعه احداث بزرگراه طريق الرضا (ع)بر روي آن در حال انجام است. -راه آهن اصفهان -شيراز كه در كنار شهر اقليد ايستگاه دارد و مطالعه و امكان سنجي احداث راه آهن يزد -اقليد -ياسوج در دست پي گيري است. - جاده‌اي كه از سوي شمال از اقليد به سوي آبادي هاي صغاد بهمن و سپس به ايزد خواست و شهر سميرم مي‌رسد. -آزاد راه در حال احداث شمال -جنوب كه از وسط اين شهرستان و از نزديكي شهر سده مي گذرد. - راه‌هاي ديگري كه مركز بخش اقليد را به آبادي هاي پيرامونش مي رساند. به طور كلي اين شهرستان از موقعيت استثنايي جغرافيايي در چهار راهي استان هاي فارس و يزد و اصفهان و كهگيلويه و بوير احمد قرار دارد.