تاکستان (به تاتي: سيادون) مرکز شهرستان تاکستان در استان قزوينِ در شمال غربي ايران است. ارتفاع متوسط اين شهر از سطح دريا 1265 متر مي‌باشد. شهر تاکستان در 35 کيلومتري جنوب غرب قزوين و 185 کيلومتري غرب تهران واقع شده است.
جمعيت‌هايِ زباني
در بخشِ مرکزي فقط ساکنانِ اصليِ شهر به زبان تاتي و فارسي سخن مي‌گويند تعدادي از توابع اين شهر و همچنين مهاجران ساکن در اين شهر به زبان ترکي آذربايجاني تکلم مي‌کنند. آمارِ جمعيتيِ آنان حدود 80,000 تَن مي‌باشد. دو طايفه‌يِ بزرگِ رحماني و طاهرخاني عمده‌يِ جمعيتِ تاکستان را شکل مي‌دهند و بدين‌وسيله از غيرِبوميان متمايز مي‌گردند. در حالِ حاضر شهرِ تاکستان پذيرايِ مهاجرانِ زيادي از نقطه‌هايِ مختلف مي‌باشد. عمده‌يِ اين مهاجران ترکي‌زبان‌اند که از استان‌هايِ ترک‌نشينِ شمالِ غربِ کشور و روستاها و بخش‌هايِ ترکي‌زبانِ خودِ شهرستان آمده و در اين شهر ماندگار شده‌اند.
شمار اندکي نيز از ملّيت‌هايِ ديگر هستند، برايِ نمونه مهاجرانِ عراقي و کارشناسان و فنّي‌کارانِ غربي و يا شرقي‌اي که در کارخانه‌هايِ اين شهر سرگرمِ کاراند. زبانِ ميانجي در ميانِ نسلِ جوان و بيشترِ ميانسالان فارسي‌ست؛ ولي برخي ازميانسالان و بسياري از سالخوردگانِ تاکستاني‌زبان با ترک‌ها به‌راحتي ترکي حرف مي‌زنند، يعني در ميانِ اين گروه‌هايِ سِنّي، رابطه‌هايِ ترک-تات به زبانِ ترکي بوده و هنوز هست. از اين ميان ترک‌ها، کردها و گيلک‌هايي که در اين شهر ساکن‌اند، همگي، اين زبان را مي‌فهمند ولي رابطه‌ها به فارسي‌ست. ترک‌ها، کُردها و فارس‌هايي نيز هستند که اين زبان را به‌خوبي حرف مي‌زنند. به‌سببِ ويژگي‌هايِ آوايي و دستوريِ تاکستاني، فراگيرانِ بيرون از زبان به‌ندرت مي‌توانند به لهجه‌يِ خودِ اين مردم حرف بزنند.
برخي از پدر و مادرها نيز به‌خاطرِمزيت‌هاِ بعديِ فارسي برايِ فرزندانشان، زبانِ فارسي را به‌عنوانِ زبانِ خانه برمي‌گزينند؛ امّا با اين‌حال هنوز بيشترِ مردم با فرزندانشان تاکستاني حرف مي‌زنند. وجودِ شهرک‌هايِ صنعتي و دانشگاهِ آزاد و پيامِ نور موجب روياروييِ فرهنگي بينِ بوميان و غيرِبوميان شده، که همين امر مردمِ بومي را بيشتر به فارسي‌گويي وامي‌دارد. افزون بر همه‌يِ اين‌ها، همچون نقطه‌هايِ ديگرِ جهان در اينجا نيز بر اثرِ روندِ اطّلاع‌رسانيِ رسانه‌اي و همگون‌سازي‌هايِ پيروِ آن، زبانِ تاکستاني دستخوشِ دگرگوني‌هايِ فزاينده‌اي‌ست.
روشن است که فارسي بيشترين اثر را بر گويش‌هايِ اين‌چنيني دارد. افزون بر اثرپذيري‌هايِ واژگاني و دستوريِ رايج ميانِ زبان‌هاِ قوي و ضعيف، همانندي‌هايِ ريشه‌شناختيِ فارسي و تاکستاني نيز اين روند را شتاب مي‌بخشد؛ برايِ نمونه واژه‌يِ zonev در تاکستاني برابر با زانويِ فارسي‌ست، و امروزه بسياري از مردم به‌راحتي به‌جايِ zonev از zânu استفاده مي‌کنند، و (آنگونه که نگارنده از گويشورانِ اين زبان جويا شده) اين بدان سبب است که آن‌ها اين دو را يکي و گاه بدتر، واژه‌يِ تاکستاني را دگرگون شده‌يِ همان برابرِ فارسي مي‌دانند.
يادآور مي‌شود نام‌هايِ اندام‌هايِ بدن از آن دست واژه‌ها هستند که با وجودِ سده‌ها جدااُفتادگي، مي‌توانند در زبان‌هايِ هم‌خانواده با کمترين دگرگوني برجاي بمانند. برايِ نمونه همين زانو در فرانسه genou، در انگليسي knee، در آلماني knie، در روسي koleno و در هندي ghutna گفته مي‌شود. همگيِِ زبان‌هايِ نام‌برده هم‌خانواده و از خانواده‌يِ زبان‌هايِ هندواروپايي هستند.
نام و زبانِ تاکستان
مردم در تاکستان به زبانِ خود تاتي يا سيادونيجي (siyâdiniji) مي‌گويند و به شهرِ خود سيادون (siyâden). نامِ تاکستان را فرهنگستان اوّل ايران برايِ اين شهر در نظر گرفت و پيش از آن گويا در نوشته‌هايِ رسمي نامِ اين شهر به شکلِ سياه‌دهن (siyâdehen) مي‌آمده). امّا ij- پسوندِ نسبت است که در تاکستاني تنها برايِ نسبتِ محلِّ اقامت کاربرد دارد. به اين ترتيب siyâdinij به معنايِ کسي‌ست که اهلِ siyâden باشد (و در آن eيِ siyâden زيرِ اثرِ iيِ پسوندِ ij- دستخوشِ همگونيِ پسرو (افراشته‌تر) شده‌است). اکنون با افزودنِ پسوندِ نسبتِ i- به اين واژه، واژه‌يِ تازه‌يِ siyâdiniji به دست مي‌آيد که به زبانِ يک siyâdinij گفته مي‌شود. در ديگر شهرها و آبادي‌هاي مادي‌زبان رامند نيز مردمِ هر نقطه نامِ زبان خود را از نامِ شهر و آباديِ خود مي‌گيرند.
نامِ پيشينِ شهرِ تاکستان، سيادِهِن يا سيادُهُن هم ثبت شده است. برخي بخشِ «-دِهِن» را در نام سيادهن با موردِ مشابهِ آن در نام‌هايِ رودهن و بومهن يکي مي‌دانند. تغيير نام اين شهر از سيادِهِن به تاکستان به سببِ محصولِ انگور اين شهرستان بوده است. تاکستان به معناي باغ انگور است.
نام خانوادگي بيشتر مردم تاکستان که تبار تاکستاني دارند رَحماني (رَحـمَني)، طاهِرخاني، صَمَدي، شَقاقي و طاهِري است.
تقسيمات کشوري
بخش مرکزي شهرستان تاکستان
دهستان قاقازان شرقي
دهستان قاقازان غربي
دهستان نرجه
شهرها: تاکستان و نرجه
بخش اسفرورين
دهستان اک
دهستان خرم آباد (تاکستان)
شهرها: اسفرورين
بخش خرمدشت
دهستان افشاريه
دهستان رامند شمالي
شهرها: خرمدشت
بخش ضياءآباد
دهستان دودانگه سفلي
دهستان دودانگه عليا
شهرها: ضياآباد
پيشه‌يِ مردمِ شهر
پيشه‌يِ اصليِ مردم کشاورزي و باغ‌داري است و محصولهايي چون (بيش از 33 گونه) انگور، هلو-انجيري (بشقابي)، شليل، يونجه، گندم، آفتابگردان، خيار و... در اين شهر بطورِ انبوه پرورش مي‌يابدتاکستان از توليدکنندگان برجسته مرغ در کشور است.
تاريخ
تاکستان در مسير جاده ابريشم بوده و يکي از اثرهايِ تاريخيِ آن آرامگاهِ پيرِ قِز قَلعه يا بُقعه‌يِ پير است.