بانه نام شهري است در استان کردستان واقع در مرز غربي ايران.
شهر بانه مرکز شهرستان بانه در فاصله 270 کيلومتري شمال غربي سنندج در ابتداي راه آسفالت بانه - سردشت قرار گرفته‌است که با شهرستانهاي بوکان سردشت سقز هم مرز است.
نام بانه را از واژه فارسي/کردي بان به معني «بام» و بلندي و متأثر از ارتفاعات و نحوه استقرار و موقعيت شهر بانه مي‌دانند. ارتفاع 1554 متري شهر از سطح دريا و چشم انداز بلندي‌هاي پيرامون آن موجب گرديده‌است که مردم براي رسيدن به شهر مسير زيادي را به طرف سربالايي طي کنند. نام بانه را به معني خانه (منظور اقامتگاه و آبادي و مسکن است) و اردو (منظور اردوگاه سربازان است) و پادگان (شهر دو قلعه بزرگ داشته) نيز تفسير کرده‌اند.
تاريخچه
پيش از اسلام طايفه‌اي زرتشتي به نام قه‌قو بر اين منطقه حاکم بودند که در حمله اعراب و بعد از آن، اختيار ديني‌ها حکومت آن را به دست گرفتند. تا ميانه‌هاي سده سيزدهم هجري نام اصلي شهر بانه به‌روژه (آفتابگردان) بود و قباله‌هايي نيز وجود دارد که در همه آن‌ها مرکز بانه روستاي به‌روژه ناميده شده‌است. اين شهر يک بار پيش از جنگ جهاني اول و بار ديگر در زمان جنگ جهاني دوم دچار آتش سوزي شديدي شد.
اکنون گورستان شمال شرقي شهر را بانه کهنه يا کهنه بانه مي‌نامند. علت تغيير نام و جابجا شدن محل شهر به واسطه شيوع بيماري‌هاي وبا و طاعون بود که هر چند سال يک بار شايع مي‌شد و چون بازماندگان، محل اوليه را آلوده مي‌پنداشتند، ازنو در جاي ديگري به ايجاد شهر و ده مي‌پرداختند. آتش سوزي و جنگ‌هاي قبيله‌اي يکي ديگر از عوامل جابجا شدن محل شهر بود. در بانه آبادي‌هايي به نام‌هاي نيزه دوکهنه به روژه کهنه، سياومه کهنه، آرمرده کهنه، توده کهنه و غيره هم شنيده مي‌شود. ولي آبادي‌هايي نيز با همان نام‌ها بدون واژه کهنه وجود دارد.