باسمِنْج یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی است که در بخش مرکزی شهرستان تبریز واقع شده‌است. این شهر در ۱۰ کیلومتری جنوب شرق کلان‌شهر تبریز قرار گرفته‌است.
جمعیت شهر باسمنج، بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، ۱۰٬۷۳۶ نفر بوده‌است، که از این جهت، بیست و یکمین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود.
وجه تسمیه
از قرن هشتم به‌بعد، واژهٔ باسمنج به‌صورت‌های «اوسبنج»، «وهوسفنج»، «فهوسفنج»، «اسفنج»، در بعضی متون دیده می‌شود.
به‌نوشتهٔ رشیدالدین فضل‌الله، در دورهٔ او، قریهٔ اوسبنج مشهور به«ترک‌دیه»، از دیه‌های ناحیهٔ مهران‌رود شمرده می‌شد و حدودش متصل به‌شارع خراسان و به‌اراضی زرنق و شادباد علیا و شارع قریهٔ مرده‌ناب و فتح‌آباد بود.در یکی از قباله‌های مانده از 987، از همنام آن، مزرعه یا ده «اُسفنج» در ناحیهٔ بروانان (در مسیر جادهٔ قدیمی (میانه-بستان‌آباد-تبریز) نام برده‌شده‌است.در منابع تاریخی دورهٔ صفویه نیز نام فهوسفنج آمده‌است. به‌نوشتهٔ اسکندرمنشی در 989 هجری، سلطان محمد خوارزمشاه از سعیدآباد کوچ کرد و وارد فهوسفنج شد.
در زمان سلطان محمد خوارزمشاه، در جنگ میان قزلباش‌ها و سپاهیان عثمانی، در کنار رود فهوسفنج، عثمانی‌ها شکست خوردند و عقب‌نشینی کردند.شاه عباس یکم که در 998، بر اثر صلح با عثمانی، قسمت‌هایی از آذربایجان و شیروان و بنادر دریای خزر و کردستان و لرستان، یعنی متصرفات عثمانی‌ها در فاصلهٔ سال‌های 985 و 998 را به‌آن دولت واگذار کرده‌بود، در 1012، برای بازپس گرفتن آذربایجان از عثمانی‌ها، پیش از ورود به‌تبریز و پس از اقامت در کاروانسرای شبلی، وارد فهوسفنج شد.در 1027 هجری، قوای عثمانی به‌سرداری «خلیل پاشا»، شهر تبریز و در پی آن، قریهٔ فهوسفنج را تسخیر نمودند.
در جنگ‌های ایران و روس در زمان فتح‌علی‌شاه قاجار، قشون روس، پیش از معاهدهٔ ترکمانچای، باسمنج را تصرف کرند، ولی پس از مدتی عقب نشست. به نوشتهٔ اعتمادالسلطنه، در 19 شوال 1264 هجری، ناصرالدین شاه قاجار با اردویی مرکب از 10٬000 نفر از شهر تبریز بیرون آمد و وارد باسمنج و در سفر به‌اروپا (از راه میانه-ترکمانچای-باسمنج) وارد شهر تبریز شد.
به‌نوشتهٔ «عبدالعلی ادیب‌الملک»، در دورهٔ ناصری، باسمنج یک حمام و دو مسجد و هفت خانوار رعیت و ده دکان داشت و مالیات دیوانی آن به 160 تومان می‌رسید.باسمنج در جریان جنگ‌های انقلاب مشروطیت و لشکرکشی قوای دولتی به‌آذربایجان، به لحاظ موضع سوق‌الجیشی، مدتی مقر حکم‌فرمایی عین‌الدوله بود و میان قوای ستارخان و قشون دولتی، بارها در آن‌جا زدوخورد روی داد. باسمنج بعدها مرکز بلوک مهران‌رود و جادهٔ تبریز به‌بستان‌آباد از وسط آن می‌گذشت.
مردم
در گذشته، کشاورزی و دامداری از کارهای پررونق و سودآور مردم این شهر محسوب می‌شد که در ۳۰ سال اخیر، به علت تأمین آب مشروب شهر تبریز از سفره‌های زیرزمینی منطقهٔ باسمنج، این مشاغل رونق خود را از دست داده‌اند. امروزه عدهٔ کثیری از اهالی این شهر، در کارخانجات صنعتی شهر تبریز فعال هستند و کارهای قدیمی از رونق افتاده‌اند.
گردشگری
به خاطر سرسبزی و وجود چشم‌اندازهای زیبای طبیعی در کناره‌های رودخانه مهران‌رود، در محور باسمنج به روستای سفیده‌خان و آب‌وهوای لطیف منطقه و همچنین نزدیک بودن این شهر به مرکز استان، در سال‌های اخیر این منطقه از نظر گردشگری اهمیت خاصی پیدا کرده‌است، به طوری که در چند سال گذشته ساخت و ساز ویلاها و سایر مکان‌های تفریحی در کناره‌های رودخانه مهران‌رود چند برابر شده‌است. همچنین در روزهای تعطیل، این شهر پذیرای عدهٔ زیادی از اهالی شهر تبریز است.
توسعه شهر
به منظور اسکان سرریز جمعیت کلان‌شهر تبریز و تصمیم مسئولان امر برای احداث شهرک‌های مسکونی از جمله شهرک‌های شهرک آذران، شهرک خاوران و شهرک مهران‌شهر در مابین حوزهٔ استحفاظی شهرداری‌های تبریز و باسمنج، بر اهمیت این شهر افزوده شده‌است. چرا که با شروع ساخت‌وساز در این ۳ شهرک، شهر باسمنج به مرکز استان آذربایجان شرقی متصل خواهد شد و به‌عنوان منطقهٔ ۹ شهرداری تبریز شناخته خواهد شد. ولی به‌دلیل برخی مشکلات، از جمله طرح تبدیل شهر باسمنج به مرکز بخش، مجوز ساخت‌وساز در این شهرک‌های ۳گانه از سوی مقامات استانی و کشوری صادر نمی‌شود.
رونق شهر
قبل از احداث جادهٔ جدید تبریز - تهران، راه تهران از داخل این شهر می‌گذشت که رونق خوبی هم به شهر داده بود. ولی پس از به راه افتادن جادهٔ جدید، شهر باسمنج از توسعه مطلوب بازمانده‌است. ولی پیش‌بینی می‌شود با افتتاح آزادراه تبریز - زنجان - تهران که از حاشیهٔ جنوبی این شهر می‌گذرد، شهر باسمنج بار دیگر از رونق خوبی برخوردار شود.
محصولات
خیار باسمنج از نظر طعم و مزه بهترین خیار تولید کشور محسوب می‌شود که در گذشته قسمت عمدهٔ آن به خیارشور تبدیل می‌شد. ولی در سال‌های اخیر به علت کاهش شدید تولید، بیشتر به صورت خیار سبز روانهٔ بازار مصرف می‌شود. «خیارشور باسمنج» و «پنیر لیقوان» از مهم‌ترین محصولات تولیدی و تجاری این منطقه می‌باشد.