شهر گرگان مرکز استان گلستان در شمال ايران است. اين شهر همچنين مرکز شهرستان گرگان مي‌باشد. نام قديم گرگان، استرآباد بوده‌است.
جغرافيا و جمعيت
شهرستان گرگان از شمال به شهرستان آق قلا، از غرب به شهرستان هاي کردکوي و ترکمن، از شرق به علي آباد کتول و از جنوب به ارتفاعات شاهکوه و استان سمنان محدود است. زبان اصلي مردم گرگان گويش زيبا و دلنشين استرآبادي است و جمعيت فعلي آن داراي تنوع فراوان و ترکيبي از قوميت‌هاي بومي و محلي؛ فارس،ترکمن و سادات، بلوچ، سيستاني، ديلمي، مازندراني، سبزواري، کاشمري، شاهرودي، بسطامي مي‌باشد. گرگان از شهرهاي شمالي و داراي آب و هواي معتدل است و در حال حاضر (1387)، (با احتساب جمعيت روستاهايي که به شهر پيوسته‌اند)، قريب 300 هزار نفر جمعيت و حدود 60 کيلومترمربع وسعت دارد. گرگان فعلي تا سال 1316 هجري شمسي به استرآباد يا استاره آباد موسوم بود. گرگان قديم که به عربي جرجان خوانده مي‌شد شهري آباد و مهم بود که در نزديکي گنبد امروزين قرار داشت.
اقليم منطقه بسيار متنوع است و کوه، جنگل و مرتع، جلگه و دشت، صحرا و شوره‌زار، دريا و خليج، رودخانه و تالاب، و زمين زراعي را شامل مي‌شود.
تاريخچه
در زبان پهلوي گرگان را ورکان (Vurkan) يا ورکانه يا وهرکانه و در زبان يوناني هيرکان يا هيرکانيا (Hyrcania) و در زبان عربي جرجان مي‌گفتند. گرگان از مهم‌ترين منطقه‌ها، در زمينه تحقيقات و کاوش‌هاي باستان‌شناسي است.
نخستين کاوش‌ها در حدود سال 1841 ميلادي در زير تپه‌اي مصنوعي در نزديک شهر گرگان انجام شد که خزانه معروف استراباد در ان کشف گرديد. کارشناسان برخي از اشياي موجود در آن خزانه را که شباهت بسيار با کشفيات تپه حصار دامغان داشته متعلق به هزاره سوم پيش از ميلاد و (متعلق به حدود 5 هزار سال قبل) دانسته‌اند.
در اواخر قرن نوزدهم در محلي به نام خرگوش تپه در نزديکي گرگان امروز (در قسمت شمال شهر) نيز تحقيقاتي انجام شد، و در سال 1931 يک گروه آمريکايي از دانشگاه پنسيلوانيا به روستاي معروف تورنگ‌تپه در 20 کيلومتري شرق گرگان رفته و به کاوش و بررسي پرداختند و به آثاري ارزشمند از تمدن قديم در اين منطقه دست يافتند. دو سال بعد در سال 1933، يک گروه باستان‌شناسي سوئدي به منطقه گرگان آمدند و پس از مطالعه حوزه رودخانه قره‌سو يا سياه آب در شمال گرگان اعلام کردند، بيش از 300 تپه تاريخي در اين منطقه وجود دارد که يکي از آن‌ها شاه‌تپه بزرگ يا اسلام‌تپه است که در 15 کيلومتري شمال غربي گرگان قرار دارد.
در دوره ساسانيان ديوار تدافعي بزرگي در اين منطقه از ايران ساخته شد که توسط باستان شناسان انگليسي به مار سرخ شهرت يافته‌است.اين ديوار بزرگ در قرن پنجم ميلادي تکميل يافت و نشانه از صنعت پيشرفته تدافعي آن عصر را دارد.
با ورود اسلام و در سده‌هاي آغازين آن، ايالت طبرستان جايگاه ارزشمندي در شکوفايي فرهنگ و تمدن اسلامي داشت. شهرهاي جرجان و استراباد از اين ايالت مهد دانشمندان بزرگ آن دوران بود.
عنصرالمعالي کيکاوس (از آخرين اميران آل زيار و نگارنده کتاب گرانقدر قابوس نامه) و عبدالقاهر جرجاني (صاحب تأليفات گرانبها در صرف و نحو و معاني و بيان عربي) در تحول ادبيات فارسي و عربي نقش مهمي داشتند. قابوسنامه را، همچنين، مجموعه تمدن اسلام پيش از مغول نام نهاده‌اند. در علم پزشکي نيز اين منطقه سهم عمده‌اي در جهان اسلام داشته به‌گونه‌اي که دو تن از معروفترين پزشکان ايران و جهان، ابوسهل مسيحي و سيداسماعيل (حکيم) جرجاني صاحب دايره‌المعارف ذخيره خوارزمشاهي، از اين سرزمين بوده‌اند. ميرداماد و ميرفندرسکي، دو فيلسوف بزرگ و فخرآفرين جهان اسلام، نيز از اين منطقه برخاسته‌اند.
در زمان قاجاريه ايران به 4 ايالت و 12 ولايت تقسيم شده بود و منطقه يا سرزمين استراباد يکي از آن ولايات بود که به هشت بلوک يا هفت و نيم بلوک به نامهاي انزان، سدن رستاق، استراّباد، شاهکوين و ساور، دهات ملک، کتول، فندرسک و راميان، و کوهسار،تقسيم شده بود. هر يک از اين بلوک‌ها را يک نايب‌الحکومه زير نظر حکمران استرآباد اداره مي‌کرد.
محله‌هاي شهر در عهد قاجار
شهر گرگان (استراباد) در گذشته، و در زمان قاجاريه داراي شش محله بزرگ به نامهاي دربنو، سرچشمه، ميخچه گران، نعلبندان، سبزه‌مشهد و ميدان بوده که داراي چندين محله فرعي مثل پاسرو، ميرکريم، دوشنبه‌اي، شيرکش و... بوده‌اند. اين شش محله و محلات فرعي هنوز هم به همين نام‌ها وجود دارند و اکثر مساجد و تمام تکاياي قديمي و معابد و زيارتگاه‌ها و مکان مذهبي شهر نيز در همين محلات قرار دارند که امروز بافت قديم و معماري سنتي و تاريخي اين شهر و بخش عمده‌اي از ميراث فرهنگي اين ديار را تشکيل مي‌دهند. متاسفانه به دليل بي توجهي اداره کل ميراث فرهنگي گلستان بخش اعظم بافت قديم گرگان تخريب شده‌است. در همين چند ماه اخير چند خانه قديمي بالاي 150 سال قدمت که در اختيار ميراث فرهنگي هم بود تخريب شده‌است وقديمي ترين روستاهاي منطقه گرگان روستاي نوده ملک با قدمت بيش از 500 سال مي‌باشد که به زيان اصيل گرگاني گويش نموده وهميشه نقش موثري در سرنوشت شهرستان ايفا مي نمودند .
مکان‌هاي تفريحي
خيابان شاليكوبي
كوي ويلا
جنگل ناهارخوران
جنگل النگدره
روستاي زيارت
تپه هزارپيچ
تپه صداو سيما
بازار نعل بندان
ميدان عباسعلي
مدرسه عماديه
امامزاده بادوي اوزينه
امامزاده روشن اباد
امامزاده نور
امامزاده نه تن
جنگل رنگو
منطقه توربنه و شربت روستاي زيارت (گرگان) / شهر بت
جزيره آشوراده
درياچه‌هاي آلاگل، آلماگل و آجي گل
کاروانسراي قزلق
جنگل و باغ وحش قرق
روستاي چهارباغ و شاهکو
کوه‌هاي گرگان
آبشار کبودوال در علي آباد
آبشار شيرآباد
گل فِشان در مسير اينچه برون
جنگل نوده ملک وتپه معصوم زاده که قله قديمي بوده که توسط خاک مدفون شده است.