بيجار (به کردي: بيجا، Bîcar) يکي از شهرهاي استان کردستان و مرکز شهرستان بيجار است. جمعيت اين شهر بر پايه سرشماري سال 1385 برابر با 46,156 نفر بوده است. اين شهر در طول 47 درجه و 36 دقيقه شرقي گرينويچ و عرض شمالي 35 درج و 52 دقيقه استوا قرار دارد. اين شهر داراي آب و هواي سرد و خشک ميباشد.بيجار منطقه اي است كوهستاني در امتداد سلسله جبال غربي ايران و يك سوم اراضي آن تقريبا كوهستاني است .نوع زمين و ساختمان آن مركب از سنگ هايي رسوبي مخصوصاً تركيبات رسي و آهكي و شني مخلوط مي باشد كه مروبط به دگرگوني هاي دوران سوم زمين شناسي است .شهر بيجار به "بام ايران" شهرت دارد چرا كه 1940 متر از سطح دريا ارتفاع دارد و 770 متر از تهران و 425 متر از سنندج بلندتر است. اين شهر بعد از شهر كرد بلندترين شهر ايران بوده و در طول 47 درجه و 36 دقيقه شرقي گرينويچ و عرض شمالي 35 درج و52 دقيقه استوا قرار دارد .بيجار در زمان قديم معروف به ( بيد زار ) بوده و برخي وجه تسميه ان را به اين دليل مي پندارند . شاه اسماعيل صفوي هنگام لشكر كشي به غرب ايران از اين منطقه عبور كرده و نيز سپاهيان چنگيز از آن گذشته اند و اثاري به نام چنگيز قلعه در بالاي كوهي به همين نام در 5 كيلومتري شهر حكايت از اين موضوع دارد.به دليل شايستگي زنان اين منطقه ، در زمان ناصرالدين شاه قاجار ، خزانه دارحكومت فردي به نام "زبيده خانم گروسي " از اهالي حلوايي بيجار به عنوان همسر شاه و خزانه دار دربار بر گزيده شد و در حكومت وقت نفوذ زيادي پيدا كرد .قدمت تاريخي اين منطقه به هزاره سوم قبل از ميلاد مسيح مي رسد و مويد اين فرض " دژ سترك " يا قلعه " قمچقاي " است كه در عهد مادها ، پارتها و ساسانيان به عنوان پا يگاه استراتژيك از آن استفاده مي شده است.از مشاهير و نامداران گروس مي توان حسنعلي خان امير نظام گروسي را نام برد كه نوشته هايش نمونه ممتازي از نثر فارسي به شمار مي رود وي مدتي در مقام وزارت فوايد عامه وسفير وسر پرست دانشجويان اعزامي به اروپا و حكمراني ولايات و ايالات بوده و كلا" در سال هاي 1253 تا 1275 هجري قمري مراحل خدمات دولتي را از سرهنگي فوج گروس و رياست گارد مستحفظين ديوانخانه و ارگ تبريز و حفظ انتظامات كرمانشاه وخراسان و ... طي كرد و مقبره ا ش اكنون در ماهان كرمان در كنار شاه نعمت الله ولي قرار دارد ايشان بسيار مورد توجه ميرزا تقي خان امير كبير بوده اند .مرحوم شيخ فاضل گروسي يكي ديگر از نامداران گروس است وي در سال 1259 شمسي در بيجار متولد شد درتحصيل علوم فقه و اصول ، فلسفه ، عرفان،علوم غريبه وزبانهاي خارجي موفق بوده اند ، مفردات قرآ ن كريم ، ورزش افكار ،رساله تغني در قرآ ن ، تجويد استدلا لي ، جنگ المهمات ، هركسي كار خودش بار خودش و ... از اثار وي است .بيجار ، حضور بزرگان مذهبي چون سيد محمد امامي و حسينعلي رحماني گروسي و... را در تاريخ پر افتخار خود داراست.موسيقيدانان ، نقاشان ، خطاطان ، شعرا و اديبان ، پزشكان ، هنرمندان از رشته هاي گوناگون ، روحانيون و نظا ميان گرانقدر زيادي در بيجار بوده و خدمات زيادي را ارائه داده اند كه جهت كسب اطلاعات بيشتر مي توانيد به كتاب " سيماي بيجار گروس و مشاهيرآن " تاليف استاد گرامي آقاي محمد علي كوشا مراجعه فرماييد.اكثر مردم اين شهرستان مسلمان و شيعه هستند در سابق تعدادي يهودي در اين شهر ساكن بودند كه همگي مها جرت كرده اند.صنايع دستي اين منطقه را قالي ، قاليچه ، گليم ، جاجيم ، سجاده ، نمد ، توري، دستكش ، جوراب و ... تشكيل مي دهند و فر ش هاي اين منطقه از شهرت جهاني برخوردار بوده و به خارج صادر مي شد ه است .شركت سيما ن كردستان ، شركت گچ كردستان ، شركت گچ شور سو ، معدن آ هن شهرك ، معدن آ هك قمشلو ، معدن گچ قره بگ ، معدن نمك ميدان ، معدن مرمر گراچقا ، با شوكي ، نوبهار ، قشلاق لو ، معدن سنگ تراورتن حسين آ باد كمر زرد و ... جزو كارخانه ها ، صنايع و معادن با ارزش بيجار هستند كه ضمن ايجاد فرصتهاي شغلي بسيار ، اقدام به صدور محصولات خود به خارج استان يا كشور مي كنند.كوهها - كوههاي حمزه عرب ، نقاره كوب ، بادامستان ، زاغه ، نسار ، چنگ الماس ، پنجه علي ، شاه نشين ، سر قيصه ، شاها ، چهل تن ، سنگ پا ، زرنيخ و...در منطقه بيجار قرار دارند.
جايگاه تاريخي بيجار
اين شهر يکي از قديمي ترين شهرهاي کردستان است. قدمت تاريخي اين منطقه به هزاره سوم قبل از ميلاد مسيح مي‌رسد و مويد اين فرض «دژ سترک» يا قلعه «قمچقاي» است که در عهد مادها، پارتها و ساسانيان به عنوان پايگاه استراتژيک از آن استفاده مي‌شده است.
بيجار در دوران مغولها هدف حمله قرار گرفت و چنگيز در 10 کيلومتري بيجار در جاده‌اي که اکنون به ديواندره ختم ميشود، اقامت گزيد و قلعهاي ساخت که اکنون نيز به چنگيز قلعه معروف است. غذاخانه چنگيز نيز در روستايي که اکنون به شهر پيوسته به نام حلوايي قرار داشت و سربازان غذا را دست به دست تا قلعه چنگيز منتقل ميکردند.
وجه تسميه بيجار
«بيجار» همان «بيدزار» است يعني محلي که درخت بيد زياد در آن مي‌رويد، (جايگاه بيد) که بر اثر کثرت تلفظ افراد مختلف با لهجه‌هاي گوناگون کلمه «بيدزار» تصحيف شده و کم کم در گفتار و نگارش به صورت «بيجار» تلفظ و مکتوب گرديده‌است. البته داستان ديگر که وجه تسميه بيجار را توجيه ميکند هست. ناصرالدين شاه در سفري به گروس (بيجار فعلي) شب تصميمي گرفته و به جارچيان اعلام ميکند تا فردا آن را براي مردم جار بزنند. صبح که جارچيان براي ابلاغ تصميم به ميدان شهر ميروند متوجه ميشوند همه مردم از آن مطلع هستند و از آن پس گروس را نام بيجار قرار ميدهند يعني جايي که نيازي به جارچي نيست.
جاذبه‌هاي گردشگري بيجار
از نقاط ديدني اين شهر ميتوان به بازار بزرگ قديمي بيجار، آرامگاه شيخ فاضل گروسي، تيمچه امير تومان، تيمچه حاج شهباز، پيست اسکي بين‌المللي نسار (تنها پيست اسکي استاندارد غرب کشور داراي امکانات اسکي روي برف و چمن)اشاره نمود.منطقه حفاظت شده محيط زيست بيجارنيز از ديگر جاذبه هاي اين شهرستان ميباشد در اين منطقه انواعي از جانوران وگياهان كه برخي از آنها كمياب هستند زندگي ميكنند.قوچ و ميش ارمني -گراز-گرگ-روباه- شغال و گونه هاي ديگري از پستانداران و همينطور انواع خزندگان ومارهاوپرندگان كميابي همچون عقاب طلايي نمونه هايي از جانداران هستند كه در مراتع و حاشيه رودخانه هاي اين منطقه زيست ميكنند.رودخانه هاي اين منطقه نيز انواعي از ماهي ها و ديگر جانوران آبزي و كنار آبزي را در خود جاي داده اند.از ماهي هاي جالب اين رودخانه‌ها ميتوان اسبله(گربه ماهي)و نوعي ماهي كه در زبان محلي زرده ماهي خوانده ميشود را نام برد.
صنايع دستي و سوغات بيجار
قالي بيجار يکي از اصيل‌ترين فرش‌هاي ايراني است و زيبايي و دوام آن شهرت جهاني دارد. گليم بيجار نيز از نظر مرغوبيت شهرت دارد. از ديگر سوغاتي‌هاي اين شهر ميتوان به حلوا سوهاني، نان شيرمال مخصوص بيجار و انواع ترشي‌هاي خوشمزه اشاره نمود.
آيين‌هاي سنتي
مراسم تاسوعا و عاشوراي بيجار در ايران کم نظير است و مردم در برگزاري آ ن مشارکت فعال دارند و هر ساله خبر نگاران داخلي و خارجي زيادي جهت تهيه گزارش در آ ن شرکت مي‌کنند. مردم منطقه مراسم عيد باستاني و ملي نوروز را هم با شکوه برگزار مي‌نمايند.
محلات قديمي
قلعه حلوايي، قلعه برجکه، قلعه تخت، پشت قلعه، تازه‌آباد، سراب، بادامستان...
محلات جديد
شهرک مهديه، شهرک آفتاب، کوي فرهنگيان، کوي کارمندان، کوي بادامستان
تفرجگاه‌ها
بلوار امام، پارک شاهد، پارک سراب، پارک 15 خرداد , قمچقاي...
دانشگاه‌ها
دانشکده مهندسي و علوم پايه بيجار (در شرف تاسيس)، دانشگاه آزاد واحد بيجار، دانشگاه پيام نور بيجار