شهر دِزفول از شهرهاي استان خوزستان در جنوب غربي(نيمروز باختري) ايران و مرکز شهرستان دزفول است است که در کنار رودخانه دز گسترده شده‌است. اين شهر در دامنه‌هاي زاگرس مياني جاي دارد و پيشينه تاريخي آن به زمان ساسانيان برمي گردد اما پيش از ساسانيان هم آباد بوده و بخشي از سرزمين هاي امپراتوري هاي ايلام و هخامنشيان به شمار مي رفته است.
ويژگي هاي جغرافيايي و آب و هوا
شهرستان دزفول از ديد جغرافيايي در طول(درازا) جغرافيايي 48 درجه و 24 دقيقه خاوري و عرض(پهنا) جغرافيايي 32 درجه و 22 دقيقه شمالي(آپااختري) گسترده شده است و ارتفاع(بلندا) آن از روي دريا 140 متر مي باشد. دزفول مانند بيشتر شهرهاي خوزستان داراي آب و هواي گرم و شرجي مي‌باشد و تابستاني گرم و زمستاني مديترانه اي دارد. ميانگين بارش سالانه باران 250 ميلي متر و ميانگين دما 3 درجه سانتي‌گراد در زمستان و 49 درجه سانتي‌گراد در تابستان مي‌باشد .
ترابري
دزفول داراي يک فرودگاه است که کاربرد آن پيشتر ويژه نيروهاي نظامي بوده است اما امروزه يك بخش آن همگاني گرديده و داراي پروازهاي روزانه به بسياري از شهر هاي ايران مي باشد. اين شهر به سبب داشتن زمينهاي كشاورزي و زيستبوم جغرافيائي ويژه خود به راه آهن سراسري پيوند ندارد و مردم براي سفر به ايستگاه راه آهن شهر انديمشک مي‌روند.
راه‌هاي زميني دزفول:
راه آسفالته دزفول – شوشتر به طول(درازا) 67 کيلومتر
راه آسفالته دزفول – لالي به طول(درازا) 85 کيلومتر
راه دزفول-شوش به طول(درازا) 25 كيلومتر
راه آسفالته دزفول به شهيون به طول(درازا) 55 كيلومتر
بزرگراه دزفول – انديمشک به طول(درازا) 5 کيلومتر
شمار مردم دزفول
بر پايه آمار هاي بدست آمده از سرشماري پايگاه آمار ايران، شمار مردم شهر دزفول در سال 1385، برابر با 228,507 تن بوده است.از ديد شمار مردم اين شهر در رده سي امين شهر ايران جاي دارد و در نمودار شمار مردم شهرهاي ايران پس از ملارد و پيش از بروجرد جاي گرفته است.
نام و تاريخچه
برپايه نوشته ايرج افشار (شهرهاي ايران) دزفول شهري است که پيشينه آن به چندين هزار سال مي‌رسد. «دزپل» يا «دژپل» را در گويش بومي دزفيل و دسفيل گويند و عربي شده آن دزفول است. دزفول در دوره ساسانيان همزمان با ساختن پل در کنار آن بر روي رود دز براي پديد آوردن پيوند ميان پايتخت تازه (گندي شاپور) و شوشتر بنيان نهاده شد. دژ به چم(معني) سنگر و سکوي ديدباني مي‌باشد و چنين بر مي آيد که نام دزفول يا دزفيل از نام دژ ساخته شده در کنار پل گرفته شده‌است . يکي از نام‌هاي ديگر دزفول اندامش بوده‌است که نام انديمشک از اين نام برگرفته شده‌است. شهر دزفول بر روي تپه‌اي به بلنداي 210 متر از رودخانه بنيان نهاده شده است و سرداب‌هاي ژرفي دارد. شهردزفول پيش از ساسانيان -که ساخت پل کهن دزفول به آن زمان برمي‌گردد- نيز داراي شهرآيين هايي(تمدن) بوده است. از ايلاميان و گوتيان گرفته تا مادها و هخامنشيان همه روزگاري در اين سرزمين زيسته اند. دزفول از يورش مغول جان بدربرد و پس از اسلام گاهي آباد و گاهي ويران گرديد اما پيشرفت گسترده آن همزمان با ساخت سد دز (سد محمد رضا شاه پيشين) به دست ايتاليايي‌ها در 30 سال گذشته بدست آمد. اين شهرستان در زمان جنگ ايران و عراق آسيب‌هاي زيادي ديد اما پس از جنگ بازسازي شده‌است.
گويش مردم دزفول
بيشينه مردم دزفول به گويش دزفولي که يکي از گويش‌هاي جنوب غربي(نيمروز باختري) زبان پارسي است، سخن مي‌گويند. گويش شوشتري نزديکترين گويش به دزفولي به شمار مي‌آيد. گويشوران اين دو گويش مردم بومي شهرهاي دزفول و شوشتر مي باشند. گويش‌هاي لري بختياري و لري لرستاني نيز در نزد شماري از مردم اين شهر به کار مي‌رود.
دزفول در زمان جنگ ايران و عراق
با آغاز جنگ ايران و عراق ، دزفول يکي از شهرهايي بود که بيش از 160 بار به آن يورش موشکي شد. در تاريخ 31 شهريور 1359 هواپيماهاي عراقي در نخستين روز جنگ به شيوه نيروي هوايي ارتش اسرائيل در جنگ شش روزه به پايگاه‌هاي نيروي هوايي ايران يورش بردند. پايگاه چهارم شکاري دزفول (پايگاه وحدتي) يکي از اين پايگاه‌ها بود.
پس از آن نيروهاي عراقي بارها به شهر دزفول با بمب و موشک يورش بردند از اين رو شهر دزفول درميان کشورهاي کناره درياي پارس به «بلد الصواريخ» که به چم(معنا) «شهر موشک‌ها» است خوانده مي شد. پس از جنگ به پاس پايداري مردم، دزفول شهر نمونه ناميده شد . دزفول در جنگ هشت ساله 2,600 کشته داشت. امام خميني به پاس جانفشاني بي مانند مردم اين شهر گفته است : "شما دزفولي ها امتحان داديد و از اين امتحان خوب بيرون آمديد. شما دين خود را به اسلام ادا كرديد"
سازه هاي تاريخي
مهم‌ترين سازه تاريخي دزفول پل کهن دزفول است که شاپور نخست ساساني به کمک زندانيان رومي آن را بر روي رود دز ساخت است از اين رو پل رومي نيز خوانده مي شود. اين پل پيشينه اي نزديک به 1700 سال دارد. همچنين دژي نيز براي ديدباني و پاسداري شهر در کنار پل دزفول ساخته شده بود که امروز هم ويرانه‌هاي آن در شهر دزفول به چشم مي خورد. اين پل چندين بار بازسازي شده است از اين رو در ساختمان آن رگه‌هايي از معماري(مهرازي) نوين نيز ديده مي‌شود.
آسياب‌هاي دزفول، مسجدجامع، آرامگاه امام زاده سبزه قبا(ع)، بازار کهنه شهر، آرامگاه "يعقوب ليث صفاري"، تپه هاي چغاميش، مسجد لب خندق، زيارتگاه شاه ابوالقاسم، مجموعه تاريخي شاه رکن‌الدين، آرامگاه محمدبن‌جعفرطيار، آرامگاه امام زاده رودبند و خانه تيز نو(اداره ميراث فرهنگي دزفول) از بخش هاي ديدني و تاريخي اين شهرستان به شمار مي‌آيند.
کار هاي دستي
ابزار هاي دست ساز چوبي مانند زيرقليان، قليان ، شمعدان، چوب لباسي، نمکدان و ... از سازه‌هاي دستي شهرستان دزفول به شمار مي‌آيند. يکي ديگر از سازه‌هاي دستي اين شهر کارهاي دستي بر روي فلز ها مي‌باشد که از آن ميان مي‌توان ورشوسازي، قلم‌زني روي زر و سيم و زرگري را نام برد. در کارگاه‌هاي ورشوسازي بازار کهنه دزفول ابزار چاي‌خوري و سيني و آتشدان ساخته مي‌شود.نمدمالي، خراطي، کپوبافي و گيوه دوزي نيز از ديگر سازه‌هاي اين شهر به شمار مي‌آيند.
زيارتگاه‌ها و آرامگاه‌ها
از اين دست مي‌توان آرامگاه حزقيل پيامبر (به گفتي ديگر "بابا حزقيل") ، آرامگاه امامزاده رودبند، زيارتگاه سبزه قبا برادر تني امام رضا و همچنين آرامگاه محمد بن جعفر طيار شوهر "ام کلثوم دختر امام علي" را نام برد.