چهارتاقی نیاسر، یکی از آثار تاریخی شهر نیاسر در بیست کیلومتری غرب کاشان است.
پژوهشگران این بنا را از سازهای از اواخر دوران اشکانی و یا اوایل دوران ساسانی میدانند. برای این بنا کاربریهای گوناگونی همچون نشان راهیابی، بنای یادبود، آتشگاه و قبر بزرگان مطرح شده بود.
رضا مرادی غیاثآبادی، اخترباستان شناس، در سال ۱۳۸۰ و در کتاب «نظام گاهشماری در چارتاقیهای ایران» فرضیه کاربری تقویمی آن را مطرح کرد. غیاث آبادی معتقد است «این بنا کارکردی تقویمی دارد و به گونهای ساخته شده که طلوع و غروب خورشید در آغاز و میانه هر یک از فصلهای سال از یکی از روزنههای آن دیده میشود. بنای چارتاقی نیاسر به مانند دیگر چارتاقیهای منفرد ایران بدون وجود بناهای دیگر در اطراف آن ساخته شده و دقت محاسبات تقویمی آن بیش از بناهای دیگر تقویمی در جهان است که گاه تا سه درجه خطا دارند.»
دانشگاه کاشان و پایگاه میراث فرهنگی نیاسر نیز هر ساله به دعوت او در مراسم دیدار طلوع خورشید شرکت میکنند.
در صورت پذیرش این نظریه، پیدا شدن کاربری تقویمی احتمالی برای این بنا در تضاد با کاربریهای دیگر مثل بنای یادمانی و آتشکده نیست. چون در معماری ایرانی بسیاری از بناها کاربری چندمنظوره دارند و در ضمن به کارگیری واژه چارتاقی تنها ناظر بر ویژگیهای معماری بنا و نه کاربری آن است.
به پیشنهاد و پیگیری او هرساله مراسم دیدار و بررسی میدانی از طلوع خورشید در چارتاقی نیاسر در نخستین روز هر فصل سال در کنار این بنا برگزار میشود. به هر حال هنوز ابهاماتی در این مورد وجود دارد و برخی نسبت به این کاربری تردید دارند. این بنا با قدمتی نزدیک به دو هزار سال با شمارهٔ ۳۱۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیدهاست.
|